Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

evaporation 294
evaporacijom (isparivanjem). Češće se primjenjuje
sinonimni termin evaporites (evaporiti). Evaporati su
jedna od grupa sedimenata (evaporati, hidrolizati,
oksidati, reduzati, rezistati) prema njihovoj klasifi kaciji,
odnosno grupiranju po analogiji s označavanjem
stadija diferencijacije u kemijskoj analizi stijena; v.
hydrolysates, oxidates, reduzates, resistates.
evaporation – (1) evaporacija, vaporizacija, isparavanje.
Proces prelaženja tvari iz tekućeg ili čvrstog stanja u
parovito stanje. Neki autori, međutim, ograničavaju
smisao termina evaporation na pojam vaporization
– isparavanje ili vaporizacija tekućine, za razliku od
sublimacije (direktna vaporizacija čvrste tvari, odnosno
direktni prijelaz čvrste tvari u parovito stanje), a
drugi autori (na primjer, hidrolozi) ograničavaju njegov
smisao na isparavanje (vaporizaciju) tekućine pri
temperaturi nižoj od njena vrelišta. Suprotan proces
se naziva kondenzacija (v. condensation). Sinonim:
vaporization. (2) evaporacija, isparavanje. (a) U kemijskoj
tehnologiji – proces koncentriranja otopina
(radi formiranja kristala ili postizanja tražene jakosti)
uklanjanjem tekućine u obliku pare. Pojam se ralikuje
od fi zikalne defi nicije (v. evaporation, 2b) po tome
što se uvijek izvodi pri temperaturi vrenja (vrelištu)
uz dani tlak. (b) U fi zici – pretvaranje (konverzija) tekućine
u paru pri temperaturi nižoj od temperature
vrenja (vrelišta). Brzina evaporacije se povećava s porastom
temperature. (c) U strojarstvu – pretvaranje
vode u paru u kotlovima.
evaporation pit – isparivački bazen, bazen za isparavanje,
v. evaporation pond.
evaporation pond – isparivački bazen, bazen za isparavanje.
Bazen s velikom površinom isparavanja
(nekoliko tisuća četvornih metara), iskopan u nepropusnom
tlu ili obložen glinom ili nepropusnom
oblogom, koji se rabi za smanjivanje volumena vode
proizvedene iz bušotina postupkom isparavanja
(evaporacije). Koncentrirana slana voda se odlaže na
drugom mjestu. Primjena takvih bazena je uobičajena
na poljima s niskoproduktivnim bušotinama gdje
se obrađuju male količine slane vode (velike količine
se odlažu u, za to predviđene, bušotine). Sinonimi:
evaporation pit, evaporative pit, evaporative pond, retention
pit.
evaporative dolomite – evaporitski dolomit. Mineral
dolomit koji se formirao zamjenom kalcita u vapnencu.
Evaporacijom (isparavanjem) lagunskih voda pri
uvjetima tropske klime dolazi do precipitacije kalcita
i relativnog obogaćivanja vode magnezijem. Magnezijem
obogaćena voda se procjeđuju kroz nedavno
sedimentirani vapnenac između obalne linije i lagune
i alterira kalcit u dolomit.
evaporative pit – isparivački bazen, bazen za isparavanje,
v. evaporation pit.
evaporative pond – isparivački bazen, bazen za isparavanje,
v. evaporation pond.
evaporative unit – isparivački uređaj, uređaj za isparavanje.
Uređaj koji se rabi na poljima za smanjivanje
volumena (količine) slane vode proizvedene iz bušotina.
Zagrijavanjem se stvara vodena para i koncentracija
soli u vodi. Smanjenje volumena je oko 90%.
Sinonim: steamer unit.
evaporite – evaporit. (1) Mineral istaložen iz slanih
otopina njihovim isparavanjem. (2) Neklastična sedimentna
stijena (nonclastic sedimentary rock), solni
excessive dogleg
sediment (sediment mineralnih soli) koji se pretežito
sastoji od minerala nastalih precipitacijom iz otopina
soli pri njihovom koncentriranju zahvaljujući intenzivnoj
ili potpunoj evaporaciji (isparivanju) otapala.
Uglavnom su to soli istaložene iz odvojene ili zatvorene
mase morske vode ili iz vode slanih jezera, na
primjer, gips, anhidrit, halit (kamena sol), primarni
dolomit, kemogeni vapnenci i različiti nitrati i borati.
Katkada se u evaporite ubrajaju stijene koje se pojavljuju
pri metamorfozi (metamorfi zmu) ili transportiranju
drugih evaporita. Sinonimi: evaporates, saline
deposit, saline residue.
evaporite mineral – evaporitski mineral. Mineral koji je
precipitiran (istaložen) zahvaljujući evaporaciji (isparivanju),
na primjer, halit, anhidrit, aragonit.
evaporite ratio evaporitski koefi cijent. Omjer (odnos)
debljina ili postotnog sadržaja evaporita (anhidrita,
gipsa, soli) i karbonatnih stijena (karbonata – vapnenca,
dolomita) u stratigrafskom presjeku.
evaporite-solution breccia – breča otapanja evaporita.
Breča otapanja (v. solution breccia) koja je nastala
uklanjanjem (izluživanjem) topljivih evaporita (kamene
soli, anhidrita, gipsa i dr.).
even-grained – (1) granuloblastičan, v. granuloblastic.
(2) homogranularan, v. homogranular.
evening shift – večernja smjena radnika, v. tour, 2.
evening tour – večernja smjena radnika, v. tour, 2.
event – (1) događaj. U tektonici – neodređeni termin
(termin slobodne uporabe) za označavanje svakog
događaja koji, sudeći prema geološkim, izotopnim
(radiometrijskim) ili drugim dokazima (podacima),
imaju vjerojatno tektonsko značenje, ali čiji je potpuni
smisao nepoznat. Termin se osobito rabi za male
grupe radiometrijskih podataka čiji odnosi s geološkim
strukturama ili procesima nisu precizno procijenjeni
(razjašnjeni). (2) nailazak seizmičkih valova, v.
arrival, seismic event. (3) potres, v. earthquake.
evolutionary zone – evolucijska zona, fi lozona, v. lineage
zone, 1.
exception well – izuzeta bušotina. Bušotina koja je odobrena
ili izbušena kao iznimka u gustoći mreže bušotina
(well spacing) odobrenoj od strane državnog
regulativnog tijela (government regulatory agency).
excess air – pretičak zraka. Udjel zraka koji se mora dovesti
iznad teoretski potrebne količine za potpuno
izgaranje goriva zbog nesavršenih uvjeta izgaranja
u praksi.
excess air factor – faktor pretička zraka, v. excess air ratio.
excess air ratio – faktor pretička zraka. Omjer (odnos)
volumena zraka utrošenog za izgaranje jedinice mase
ili volumena plinovitog goriva i volumena zraka koji
je teoretski potreban za izgaranje goriva. Sinonimi:
air factor, excess air factor.
excess factor – faktor pretička. U tehnologiji cementacije
bušotina – količina (volumen) cementne kaše (cement
slurry) za cementaciju bušotine koja je veća od
potrebne izračunane ili teoretske količine.
excessive dogleg – prekomjerna promjena smjera bušotine.
Promjena smjera bušotine (well direction) i/
ili njena otklona od okomice (well inclination) koja
je dovoljno oštra da uzrokuje zaglavljivanje alatki
(sticking) i prekomjerno naprezanje (excessive stress)
opreme i cijevi u bušotini, za razliku od dopuštene
promjene smjera bušotine (permissible dogleg).