Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

primary mineral
primary mineral – primarni mineral. Mineral koji se
formirao istovremeno sa stijenom u kojoj se nalazi
magmatskim, hidrotermalnim ili pneumatolitskim
procesima i sačuvao svoj prvobitni sastav i oblik; v.
secondary mineral.
primary oil – nafta proizvedena primarnim metodama.
Nafta koja se proizvodi prirodnim režimima iskorištavanja
ležišta (djelovanjem prirodne ležišne energije,
natural reservoir energy), za razliku od nafte koja
se proizvodi metodama povećanja iscrpka (zavodnjavanjem,
EOR-metodama); v. secondary crude oil,
tertiary crude oil.
primary oil production – primarna proizvodnja (dobivanje)
nafte, proizvodnja (dobivanje) nafte primarnim
metodama, v. primary oil recovery, 1.
primary oil recovery – (1) primarna proizvodnja (dobivanje)
nafte, proizvodnja (dobivanje) nafte primarnim
metodama. Proizvodnja (proces proizvodnje) nafte
samo iskorištavanjem prirodne energije ležišta (natural
reservoir energy), koja se manifestira kao režim
istiskivanja nafte plinom (oslobađanjem i ekspanzijom
plina otopljenog u nafti, ekspanzijom plinske
kape) ili vodom (vodonosnog bazena napajanja
ležišta akvifera), kao ekspanzija fl uida i ležišne stijene,
i gravitacijsko dreniranje, te kao kombinacija
djelovanja više tipova spomenutih režima. Sinonimi:
primary oil production, primary production, primary
recovery; v. gas-cap drive, solution-gas drive, water drive,
secondary oil recovery, tertiary oil recovery, enhanced
oil recovery, pressure maintenance; waterfl ood. (2)
primarni iscrpak nafte, iscrpak nafte primarnim metodama
proizvodnje. Nafta proizvedena iz ležišta djelovanjem
njegova prirodnog režima (natural reservoir
drive), odnosno iskorištavanjem (iscrpljivanjem)
samo njegove prirodne energije. Ovisi o tipu prirodnog
režima iskorištavanja ležišta, karakteristikama
ležišne stijene (permeabilnost, heterogenost) i svojstvima
slojne nafte (ponajprije o viskoznosti) i varira
u širokim granicama. Najefi kasniji prirodni režim je
vodotlačni (primarni iscrpak od 35 do 75% početnih
rezervi nafte u ležištu – v. water drive), zatim režim
plinske kape (iscrpak od 20 do 40% – v. gas-cap drive)
i otopljenog plina (iscrpak od 5 do 30% – v. solutiongas
drive). Primarni iscrpak teških nafti je znatno niži
(od 10 do 15% – v. heavy crude oil).
primary optic axis – primarna optička os. Jedna od dviju
optičkih osi (v. optic axis) u kristalu koje su okomite
na kružne presjeke indikatrise i duž kojih sve zrake
svjetlosti (light rays) putuju jednakom brzinom (duž
kojih je brzina svih svjetlosnih zraka jednaka); v. secondary
optic axis.
primary orogeny – primarna orogeneza. Orogeneza
koja je karakteristična za internide (v. internides) i
obuhvaća deformaciju (deformation), regionalnu
metamorfozu (regional metamorphism) i granitizaciju
(granitization); v. secondary orogeny.
primary permeability – primarna permeabilnost. Permeabilnost
stijena nastala u vrijeme sedimentacije
(deposition) i litifi kacije (otvrdnjavanja, lithifi cation)
sedimentnih stijena (sedimentary rocks). Sinonim:
matrix permeability; v. permeability, secondary permeability.
primary phase – primarna kristalna faza. Jedina kristalna
faza koja se može nalaziti u ravnoteži s danom
tekućinom. Takva faza se prva pojavljuje iz tekućeg
658
primary sedimentary structure
stanja pri hlađenju taljevine i iščezava zadnja pri zagrijavanju
sustava do temperature taljenja (tališta,
melting point).
primary porosity – primarna poroznost. Poroznost sedimentnih
stijena (sedimentary rocks) koja je nastala
(formirala se) tijekom sedimentacije (deposition)
materijala i kasnije kompakcije (zbijanja, compaction)
i cementacije (cementation) sedimenata te je,
prema tome, svojstvena prvobitna karakteristika
stijena. Ovisi o mnogim faktorima – veličini i distribuciji
zrna, stupnju cementacije stijene, uzajamnoj
povezanosti pora, pa treba razlikovati ukupnu (v. total
primary porosity) i efektivnu primarnu poroznost
(eff ective primary porosity). Primarna poroznost se
može klasifi cirati prema vremenu i načinu formiranja
u stijeni i distribuciji pora na interkristalnu ili međukristaličnu
(v. intercrystalline porosity), intergranularnu ili
međuzrnsku (v. intergranular porosity), međuslojnu i
mješovitu. Dominantna je u klastičnim (detritičnim)
sedimentnim stijenama, na primjer, pješčenjacima
(sandstones), konglomeratima (conglomerates), vapnencima
(limestones). Sinonimi: matrix porosity, original
porosity; v. porosity, secondary porosity.
primary precipitate – primarni precipitat. U geologiji
– precipitat koji je formiran neposrednim istaloživanjem
(precipitacijom), na primjer, evaporit nastao
isparivanjem (evaporacijom) slane otopine ili sediment
formiran kao rezultat reakcije između otopljenog
materijala i suspendirane gline (glinovite suspenzije)
ili kao rezultat promjene aciditeta (kiselosti)
ili pomaka oksidativno-reduktivnog potencijala.
primary production – primarna proizvodnja (dobivanje),
proizvodnja (dobivanje) primarnim metodama, v.
primary oil recovery, 1.
primary recovery – primarna proizvodnja (dobivanje),
proizvodnja (dobivanje) primarnim metodama, v. primary
oil recovery, 1.
primary reserves – primarne pridobive rezerve. Rezerve
nafte i plina koje su komercijalno pridobive
primarnim metodama iskorištavanja (djelovanjem
prirodnih ležišnih režima (natural reservoir drive) pri
tekućim ekonomskim uvjetima (za razliku od rezervi
nafte pridobivih metodama povećanja iscrpka – zavodnjavanjem
i EOR-metodama); v. secondary reserves,
tertiary reserves.
primary rocks – (1) primarne stijene. Stijene čije su sve
komponente novoformirane čestice koje nikada nisu
bile komponente prije formiranih stijena i koje nisu
produkti alteracije (products of alteration) ili istiskivanja
(products of replacement), osobito eruptivne
(magmatske) stijene (igneous rocks) formirane neposredno
iz magme njenim skrućivanjem (kristalizacijom)
ili, na primjer, vapnenci nastali precipitacijom iz
otopine; v. secondary rocks. (2) primarne (primitivne)
stijene, v. primitive rocks.
primary sedimentary structure – primarna sedimentna
struktura. Singenetska sedimentna struktura
(syngenetic sedimentary structure) predodređena
uvjetima sedimentacije (sredine taloženja), uglavnom
brzinom strujanja i intenzitetom (brzinom) taloženja,
i formirana prije litifi kacije (konačne konsolidacije)
stijena. Takva struktura uključuje slojevitost
u širokom smislu (osobito vanjsku formu slojeva i
njihov kontinuitet i jednoličnost debljine), znakove
na plohi slojevitosti (riplove i znakove u podini) i