Englesko hrvatski enciklopedijski rječnik istraživanja i ... - Ina

formation density gamma-gamma logging 330
Pri remontnim radovima nastaje oštećenje zbog
uzroka sličnih kao pri osvajanju bušotina te također
zbog gušenja bušotine (blokade pora čvrstim česticama
iz nefi ltriranih fl uida za gušenje) i nepovoljnog
uzajamnog djelovanja fl uida za gušenje i slojnih
fl uida i minerala ležišne stijene. Stimulacijski radovi
(obrade bušotina) uzrokuju probleme oštećenja slične
onima kod remontnih radova – precipitacija sporednih
produkata reakcije stijene s kiselinom, oslobađanje
fi nih čvrstih čestica i urušavanje sloja pri
obradi kiselinama, a pri hidrauličkom frakturiranju
može doći do čepljenja pora i pukotina zagađenim
radnim fl uidom za frakturiranje, zdrobljeni podupirač
pukotina (propant) može blokirati pore i pukotine
jednako kao i fi ne migrirajuće čvrste čestice, a
mogu nastati i anorganski i organski kamenci.
U procesu proizvodnje uzroci oštećenja formacije
su kamenac, parafi n i asfalt, odloženi iz slojne nafte,
prodor pijeska iz nevezanih (nekonsolidiranih)
slojeva u bušotinu, začepljenje fi ltara siltom, glinom,
isplakom itd. Tijekom konvencionalnog (običnog)
zavodnjavanja naftnih ležišta oštećenje formacije
na injekcijskim bušotinama je posljedica promjene
močivosti ležišne stijene djelovanjem površinski
aktivnih zagađivača u injektiranoj vodi, postojanja
suspendiranih čestica (gline, kamenca, bakterija,
nafte) u injektiranoj vodi, blokade pora produktima
korozije željeza, nastanka kamenca usljed nekompatibilnosti
slojne i injektirane vode i dr.
Oštećenje formacije nastaje i pri primjeni metoda
povećanja iscrpka nafte (EOR-metode). Za termičke
EOR-metode karakteristični uzroci su migracija
fi nih čvrstih čestica, bubrenje glina i otapanje
kvarca usljed kontakta kondenzata s visokim pH iz
generatora pare, otapanje šljunčanog zasipa i povećani
prodor pijeska iz sloja u bušotinu te nastanak
anorganskog kamenca. U procesima istiskivanja
nafte ugljik-dioksidom može doći do blokade pora
zbog taloženja karbonata, precipitacije asfaltena
(kontaktom ugljik-dioksida i asfaltne slojne nafte) i
potencijalno nastalom emulzijom (kod izmjeničnog
injektiranja ugljik-dioksida i vode). Pri istiskivanju
nafte otopinama površinski aktivnih tvari i polimera
oštećenje formacije je uzrokovano gibanjem fi nih
čvrstih čestica (zbog hidrodinamičkih uvjeta – brzine
i viskoznosti).
formation density gamma-gamma logging – karotaža
(gama-gama karotaža) gustoće formacije, v. density
logging.
formation density log – dijagram karotaže (gamagama
karotaže) gustoće formacije, v. density logging.
formation density logging – karotaža (gama-gama
karotaža) gustoće formacije, v. density logging.
formation dip log – pandažmetrija, karotaža nagiba
formacije, v. dipmeter log.
formation evaluation – procjena formacije. Proces
procjene potencijala (komercijalnog značaja) naftonosnih
i plinonosnih formacija (ležišta) probušenih
bušotinom ili s nekoliko bušotina, odnosno procjene
postojanja komercijalno pridobivih ugljikovodika
i, u slučaju njihova postojanja u formaciji, izbor
najbolje metode (ili metoda) njihova pridobivanja.
Uključuje analizu i interpretaciju podataka karotaže
bušotina, ispitivanja (testiranja) DST-metodom, jezgara,
krhotina i čestica probušenih stijena itd. kako
formation microscanner, Formation MicroScanner (FMS)
bi se odredila litologija (litološki sastav) formacija i
sadržaj fl uida u njima i dobili drugi podaci o karakteristikama
formacije za uporabu u daljnjim geološkim
istraživanjima.
formation evaluation while drilling – procjena formacije
u procesu bušenja, v. logging while drilling.
formation factor – faktor formacije. U karotaži bušotina
– faktor električne otpornosti (specifi čnog električnog
otpora, electrical resistivity) formacije. Defi nira se
kao omjer električne otpornosti (specifi čnog električnog
otpora) određenog volumena formacije potpuno
(100%) zasićenog vodom (elektrolitom) i električne
otpornosti te vode (elektrolita) ili kao omjer električne
provodnosti (specifi čne električne vodljivosti, electrical
conductivity) vode (elektrolita) i električne provodnosti
stijene zasićene tom vodom (elektrolitom). Zavisi
od poroznosti formacije, strukture pornog prostora,
distribucije pora po veličini, tipa, sadržaja i distribucije
gline i vodljivih minerala u stijeni, pješčanih proslojaka,
broja i tipa pukotina, saliniteta porne (konatne)
vode, nereducibilnog zasićenja vodom i temperature
formacije i praktično je konstantan za vapnence i čiste
(nezaglinjene) pješčenjake, a smanjuje se s porastom
otpornosti slojne vode za glinovite pješčenjake. Faktor
formacije je odličan parametar za detekciju zona
zasićenih ugljikovodicima. Sinonimi: formation resistivity
factor, resistivity factor.
formation fl uid – slojni fl uid. Nafta, plin i /ili voda koji
zasićuju (ispunjavaju) porni prostor podzemnih stijena.
formation fracture pressure – tlak loma formacije, v.
formation-breakdown pressure.
formation fracturing – hidrauličko frakturiranje sloja, v.
hydraulic fracturing.
formation gas – slojni plin. Prirodni plin proizveden s
naftom iz naftnog ležišta.
formation gas-oil (gas/oil) ratio – slojni plinski faktor.
Količina (volumen) plina otopljenog u jediničnom
volumenu nafte pri ležišnom tlaku i temperaturi.
Izražava se u standardnim kubnim metrima plina
po standardnom kubnom metru nafte (ili u standardnim
kubnim stopama po standardnom barelu
nafte – v. standard conditions). Količina plina koja se
može otopiti u nafti, odnosno slojni plinski faktor
povećava se s porastom tlaka a smanjuje porastom
temperature. Utjecaj tlaka je veći, pa se plinski faktor
općenito povećava s porastom dubine ležišta. Slojni
plinski faktor (GOR) razlikuje se od proizvodnog plinskog
faktora, tj. plinskog faktora za vrijeme proizvodnje
nafte (producing gas-oil ratio).
formation heat losses – gubici topline u sloju. Gubici
topline u sloju u procesu istiskivanja nafte parom i
vrućom vodom (termičke metode povećanja iscrpka
nafte/EOR-metode – v. hot waterfl ood, steamfl ood).
Povećavaju se sa smanjivanjem debljine sloja, a ustaljuju
se s vremenom injektiranja; v. heat losses.
formation heterogeneity – heterogenost formacije.
Nehomogenost, odnosno horizontalne (lateralne) i
vertikalne varijacije, svojstava formacije, na primjer,
poroznosti, permeabilnosti i debljine formacije.
formation integrity test – ispitivanje tlaka loma formacije,
v. leak-off test.
formation microscanner, Formation MicroScanner
(FMS) – mikroskener (mikroelektrični skener) formacije.
Pribor (sonda) za mjerenje promjena električne ot