Әлемдік

Қүдай (Нзаме) жогарыда, адам төменде.Қүдай дегеніміз Қүдай, адам дегеніміз адам.Әрқайсысы өз уйінде, әрқайсысы өзіндет .Дэл осындай ой Джордано Бруноның басында да болған:Қүдайдың “абсолют ретінде бізбен ешқандай шаруасы жоқ”( “Салтанат қурушы аңның кеңістігі’). Бүл жерде бір ескертужасауымыз керек. Үмытылған немесе елеусіз қалдырылғанЖогаргы Сүриет туралы жоғарыдан жіберілген қауіп-қатерлермен апаттар (күрғақшылық, найзағай-носер, індет) кезіндееске алған. Жогарыда келтірілген мысалдар арқылы есіміздіжаңғыртып корелік. Дағды бойынша, үмытылған Қүдайтуралы тек басқа ешкімнен (ештеңеден) комек болмағанда,басқа қүдайларға жалбарыну еш нәтиже бермегенде ғана ескеалады. Ораон тайпасының Жогаргы Қүдайы —Драгмеш.Әте қажет болғанда ғана оған арнап ақ қоразды қүрбандыққашалып, былайша тіл қатады: “Қолымыздан келгеннің боріністедік, енді тек саған ғана комек күтіп сүрау қалып түр...Бізді жарылқай гор”144. Солар сияқты, еврейлер де, тарихмүмкіндік берген сайын, яғни, бейбір омір, тыныштық жәнесалы сты рмалы түрдегі экон ом и кал ы к берекелілікзамандарында Яхведен алыстап, Балу мен Астартаға үлшылықетіп отырган да, тарихи апаттар болып жатқан шақта Яхвенілезде еске түсіретін болган. “Сол кезде олар Мәңгілік алдынажүгініп, одан жалбарынып сүрады: біз күнә істедік, Мәңгілікалдын тастап кетіп, Балу мен Астартага тагзым етгік; біздіжауларымыздың қүрсауынан шыгарып ал, біз сагантабынатын боламыз” (I Samuel, XIII, 10).Жогаргы Қүдайды “үмытқан” және оның культі толықтайжогалган кезде де, ол туралы естелік жасырынған,томендетілген формада, мифтер мен ілкі нүсқалы “Үжмақ”туралы аңыздарда, жетпектер мен бақсылардың, емшідердіңәңгімелерінде, діни символизмде (Ғалам Кіндігі символизмі,магиялық үшу және котерілу символизмі, аспан мен Нүрсимволы, т.т.), сондай-ак, космогониялык мифтердің кейбіртүрінде сақталып қалады. Үжымдық діни омірдің “саналы”деңгейіндегі Жогаргы Сүриеттің үмытылуы мәселесінеқатысты және “естергі” (бессознательное) деңгейінде оныңжасырын формада, немесе, символ деңгейінде, немесе, кейбірбагышталғандардың (посвященные) экстатикалық сынақтарындаомір сүруі коп әңгімелеуге болар еді. Бірақ осылардың106143 Traite, р. 56.144 L.G.Fraser, The Worship of Nature (Londres, 1926), p. 631.