Әлемдік

болмайынша, оған ештеңе де бере алмайды... Соңғышынайылықты әркімнің озі игеруі тиіс”.36Дзен үстазының өз шәкіртіне деген қарым-қатынасыекінің бірін —не еркіндікті шектеп, өз объектісін қүлданатьщиррационалды бедел немесе laissez faire, беделдің жоқтығынғана ойлайтын батыс оқырмандарын тандандыруы мүмкін.Дзеннің өзі беделдің өзге түрі —“рационалды бедел” болыптабылады. Үстаз өзіне шәкірттерін шақырмайды ол оларданештеңе, тіпті, нүрлануды да дәметпейді. Шәкірт өзінің адалниетімен келеді және өз еркімен кетеді. Бірақ, ол оқуды өзіқалап түрса, үстазды мойындауға, өзі білгісі келетін, бірақәзірге білмейтін нәрсені білетін кісі ретінде сыйлауға міндетгі.Үстазға “сөз арқылы түсіндірерлік ештеңе жоқ, қасиетті білімретінде ештеңені үйретудің керегі жоқ. Растайсың ба немесетеріске шығарасың ба —отыз соққы. Үнсіз қалма және әңгімеайтпа”.37 Дзен үстазында иррационалды бедел мүлде жоқ,сөйте түра, оның беделі мүлде кіршіксіз, ал бүл беделдіңбастауы —нағыз тәжірибе.А қиқатты коруге жету мінезді өзгертумен тығызбайланысты екені есепке алынбайынша, дзен түсініксізболады. Бүл түста дзен мінезді трансформациялау (озгерту)арылудың шарты деп қарастыратын буддистік ойлау жүйесіненегізделеді. Иемденуге деген қүмарлық, өзін өзі алдау менөзін өзі мақтау артта қалуға тиіс. Өткенге —ризашылық,бүгінге —қызмет корсету, болашаққа —жауапкершілікпенкарау шарт. Дзенде омір сүру - “озің озіңе және дүниегесезімталдық пен қүрметтеушіліктің ең жоғарғы деңгейіндеқарау”. Басқаша айтқанда, “дзен ілімінің озіне ғана тәнсипаты - қүпия ізгіліктің” негізі болып табылатынпозицияны үстану керек. “Бүл дегеніңіз: табиғат ресурстарыны сы рапқа салмау, оз жолыңда кездескеннің бәрінэкономикалык және моральдық түрғыдан — түгел жәнетолық пайдалану”.Дзеннің жағымды этикалық мақсаты —“толық сенімділікпен ержүректікке” жету, қүлдықтан шығып, еркіндіккежету. “Дзен —интеллектінің емес, мінездің ici, ал бүл дзеномірдің бірінші принципі деп есептелетін ерік күшінен тамыртартады деген соз”.3831036 D.T.Suzuki, Zen Buddism, p.96.37 Suzuki, Introduction to Zen Buddism, p.49.38 ibid., p. 131.