Әлемдік

өзінің зорлықты өлімі арқылы туғызатын болмыстың түрліформаларындағы (өлілердің қараңғы патшалығындағы, өзініңболшектенген дене мүшелерінен өрбіген жануарлар менөсімдіктер дүниесіндегі, жыныстар айырмашылығындағы,өлімділіктегі) ғүмырын “жасырып” түр деп айтуға болады.Дема тәңіриенің зорлықпен өлтірілуі тек қана “өмір берушіөлім” емес, сондай-ак, оның адамдар өмірінде және тіптіөлімінде үнемі қатысып отыруы дегенді білдіреді. Өйткені,деманың дене мүш елерінен өрбіген өсімдіктер менжануарларды азық ете отырып, адамдар, іс жүзінде, деманыңозімен қоректенеді емес пе. Мәселен, Гайнувеле кокосжаңғағында, астамырларда, шошқаларда қайта тіріледі де,адамдарға ас болады. Иенсеннің көрсеткеніңдей153, шошқанысою Гайнувелені олтіруді “келтіру” болып табылады. Онықайталау, бар болтаны, жер бетінде осы кезде ғүмыр кешіпжатқан барлық нәрсенің жаратылуына негіз болған қүдайыболымды әрекеттің үлгісі туралы еске түсіреді.Палеомәдениеттің жер өндеушілері үшін, олай болса,“негізгі” осы ілкі бастаулық әрекет төңірегінде шоғырланғанболып шығады. Діни омірдің өзі осы өрекетті еске салудантүратындығын ескерер болсақ, онда, ең елеулі күнә —ілкібастаулық драманың қандай да бір эпизодын “үмыту”. Діниомірдің түрлі мезеттері бағзы замандарда болған оқиғаныүнемі еске салып отырады, осы арқылы адамдарға қазіргідүниенің қүдайы болымды шығу техін сезінуді сақтап отыруғакомекгеседі. Иенсеннің жазғанындай154, жыныстық жетілуменбайланысты ғүрыптар, адамдардьщ үрпақ орбіту қабілетініңбірінші мифологиялық олтіруден бастау алғандығын ескесалады жэне, сондай молшерде, олімділіктің үрпақ орбітуденажырағысыз факт екендігін түсіндіреді. Олген жанның олілерпатшалығына сапар шегуімен байланысты жерлеу рәсімдері,бүл сапардың бар болғаны деманың баяғыдағы істегенінқайталау болып табылатындығын еске салады. Бірақ ең бастымезет деманы олтіруді қайталаудың озі болмак. Адамдардықурбандыққа шалу жэне жануарларды қурбандыққа шалу —ілкі бастаулық олтіруді еске салу ғана. Каннибализм де сол,астамырларды жеу қажеттілігінен корінетін, нақтылапайтканда, әрқашан да (кандай болмасын) тәңіриеніңжелінуіне барып тірелетін идея арқылы түсіндіріле алады.114,53Салыст.: Mythes et cultes ches peuples primitifs, pp. 189 sq.I54lbid.