Әлемдік

те белгілі болған жэне олардьщ адам үрпағының бірнешерет қүрып кетуі жэне кайта пайда болуы туралы естеліктіжадында сақтаған106 (мүндай циклдер саны, сірә, жетеуболған). Осы сарындағы идеяларды израильдіктер деүстанған: ілкі үжмактан айырылу, адам ғүмырының біртебіртеазаюы, бірнеше тандаулы түлғалардан басқа бүкіладамзатты қырған топан су. Мысырда “бастаулардыңкәмілдігі” хақындағы мифтің болғандығы куәленбеген, бірақ,Менес әулетінің алдындағы патшалардың өмір жасыныңертегідегідей зақ болғандығы жөніндегі аңыздар бар107.Грекияда біз екі түрлі, бір-бірінен өзгеше, бірақ ордақидеяны беретін мифологиялық аңызды табамыз:1) “ілкі бастаулық кәмілдік” идеясын бойына дарытқанғаламдық дэуірлер туралы теорияны;2) циклдер туралы ілімді.Гесиод алғашқы болып, бес дәуір бойына адамзаттыңбірте-бірте дағдарысқа үшырауын суреттеп жазған. Біріншідәуір, Алтын ғасыр, —титан Кроностың түсында —өзіншебір үжмақ болған, адамдар үзақ өмір сүрген, ешқашанқартаймаған, және олардың ғүмыр кешу салты күдайлардыңғүмыр кешуіне үқсас болған. Циклдер теориясы, стоиктердіңМәңгі қайта оралу туралы іліміне орасан зор ықпал еткенГераклитгің еңбектерінде кездесе бастайды. Эмпедоклда осыекі мифологиялық тақырыптың, ғаламдық дәуірлер мен қайтатөрітулер мен қиратылулардың үздіксіз циклі арасындағыбайланыс аңғарыла бастайды. Біз Грекиядағы осытеориялардың Шығыстың ықпалының нәтижесінде ие болғантүрліше формаларын талқылап жатпаймыз. Тек, стоиктердіңГераклиттен дүниенің оттан қирауы (ekpyrosis) жөніндегіидеяны алғандығын және “Тимей” шығармасындағыПлатонның, балама ретінде топан сумен қиратылуынкелтірілуін ғана еске саламыз. Осы екі апат ырғақты түрдебүкіл жылды (magnus annas) бөлшектеп түрған сияқтанады.Аристотельдің жоғалған мәтіні (Proîrept) бойынша, екі апатта екі күн тоқырау, отпен өртелу —жазғы күн тоқырау, ал,топан су —қысқы күн тоқырау кезінде болған108.106 Ibid., pp. 424-426.107 Ibid., p. 431.108 Осындай ғаламдық апаттар туралы оңгімелерден индустардыңғаламды от пен судан опат болуы жөніндегі идеясын коре аламыз.Сондай-ақ, салыст.: B.L. van der Waerden, “Das Grosse Jahr und die ewigewiederkehr” (Hermes, 80, 1950, pp. 129 sq.).77