Әлемдік

IV тарау. ЗАМАНАҚЫР ЖЭНЕ КОСМОГОНИЯҒаламның соңы —өткенде жэне келешектеЖалпы нобайында айтқанда, ілкі тұрмыстық халықтардыңарасында ғаламның соцы, жақын не алыс болашақтақайталануы мүмкін болғанымен, іс жүзінде болып өткендеп есептеледі. Расында да, ғаламдық апатгар туралы мифтерөте жиі таралған. Оларда дүниенің қалай қиратылғандығы,тірі қалудың сәті түскен еркек пен әйелдің бір немесе бірнешежүбынан басқа бүкіл адамзаттың қалай жойылғандығыәңгімеленеді. Оның ішінде ең жиі таралғандары - барлықжерде танымал болып отырған (ол туралы іс жүзіндекездеспейтін Африканы қоспағанда) топан су туралы миф81.Топан су туралы мифтермен қатар, ғаламдық масштабтағыапатгар: жер сілкінулер, өрттер, таулардың қирауы, індеттер,т.т. нәтижесіндегі адамзаттың жойылуын әңгімелейтін мифтерде баршылық. Сірә, осындай ғаламдық ақыр біржолата емес:ол, жаңа адам үрпағының пайда болуына алып келетінбүрынғы адамзаттың ақыры болып шығады. Қүрлықтың суастына толықтай батуы немесе оның орт нәтижесінде ойранболуы, артынан жаңа жердің пайда болуына үласады, хаосқажөне космогонияға қайтып оралуды символдайды.Коптеген мифтер топан суды, жоғарғы тіршілік иесініңашуын туғызған қандай да бір жоралғылық күнәмен, кейдеәлдебір тәңіриенің адамзатты жай ғана жоқ қылғысы келгентілегімен сабақтастырады. Бірақ, мифтерді тиянақты түрдеталдау барысында, негізгі себептердің бірінің адамдардыңкүнәсі мен қартаюы, дүниенің азуы болғандығы туралы®'Салыст.: Sir George James Fraser, Folk-Lore in the Old Testament, I(Londres, 1919), pp. 329-332; Clyde Kluckhom, “Recurrent Themes in Mythsand Mythmaking”,D aedalis, primtemps 1959 (pp. 268-279), p. 271.Іопансутуралы аңыздардың толык қанды библиографиясын мынакітаптан: Stith Thompson, Motif-Index o f Folk-Literature (nouvelle éd.,Bloomington, Indiana, 1955 sq.), I, p. 184 (A 1010).69