Әлемдік

жолаушы емес екендігін түсінеді. Қайта керісінше, оныңкөздері, оның өз мәңгүрттігі (невежество) (авидья) жасағаналдамшы пердеден азат болды және ол тағы да —өз үйінеқайтып оралған, тағы да атманға, толық қуанышқа жәнежырғалаңға ие болған Гандхара адамы160.Бүл жерде біз, үнділік ойдың, өзі қолымен жасағаниллюзиядарына маталып қалған, өзінің уақытша, өтпеліғүмырымен қоректеніп жүрген; көкірек көзі ашылар, бүлдүниеде тек сырт кабығымен ғана өмір сүріп жатқандығынкөрсетер сол бір минуттарға шейінгі “білмеудің” салдарынаназап шегіп жүрген түлғаның (атман) парадоксті ситуациясынтүсініре алатын канондарды танып-біліп отырмыз. Самхьямен Йога да осыған үқсас жоруды үсынады: Түлға (пуруша)тек сырттай ғана қүлға айналдырылған, және оны босату(мукти) өзінің мәңгі бостандығының сана-сезімін иеленудегенді білдіреді. “Мен өзімді қайғыланушы болып сезінемін,мен өзімді қүлға айналдырылғандай сезінемін, менбостандықка шығуға ынтықпын. Мен, үйқыдан оянып, менің“Менім” бар болғаны Материяның (пракриты) туындысыекендігін сезіне бастаған сәтте, мен, барша ғүмырлардыңбар болғаны қайғылы сәттердің шынжырлары екендігін жәнепенденің күйкі драмасына ақиқат ақылдың “ынтазарсызкөзайым” (бесстрастное созерцание) түрде ғана коз салыптүратындығын түсінетін боламын”161.Самхья-Йога үшін де, Веданта үшін де, босаныпшығудың “оянуға” немесе о бастан бар болған, бірақ өзініңжүзеге асуына қажетгі жолы табылмаған ситуацияны сезінугегіара-пар екендігін баса корсету керек. Білгілі бір қатынастарда“білімді” (жеме-жемге келгенде “өзінді өзің білмеу” болыптабылатын) өзінің нағыз (кәміл) “Менін” (атман, пуруша)“үмытуға” сәйкестендіруге болады. “Даналық” (джнана,видья, т.т.), майяның пердесін сыпырып тастап, түсінбестіктіжойып, бостандыққа шығуды, яғни, оянуды мүмкін етеді.Будда, кәміл оянуға жеткендіктен, абсолютті бәрін білугеие болған. Алдыңғы тарауда біздің көргеніміздей, Будца,данышпандар мен йогалар сияқты, өзінің барлық алдыңғығүмырларын есінде сақтап отырған, бірақ, буддистікмәтіндердің нақтылауы бойынша, данышпандар мен йогтарөздерінің бүрынғы, кейде ең маңызды деуге боларлык124'“ Шанкара, “Чандлгья Упанишадаға” түсінік беру, VI, 14, 1-2.161 M.Eliade, Le Yoga, p. 44.