Әлемдік

факт ретінде мойындаумен пара-пар, бірақ, оларды бойдағыдерт сияқты тағы сезімдердің (звериный инстинкт) немесе“сақалды балалықтың” (инфантилизм) еркіндік алуы депқарастыруға мүлде болмайды. Басқа балама жоқ: не мүндайорескелдіктерді түкке түрғысыз етуге, жоққа шыгаруға,оларды, тайпалар “өркениетті” болған шақта толықтайжойылуы тиіс “тагылықтың” жекелеген мысалдары ретіндеқарап, үмытуга үмтылу керек; не осындай сарындагықүбылыстарды түсіндіретін, ақтайтын және діни магынаберетін мифтің ілкі себебін түсінуге тырысуымыз керек.Қарасты ры лы п оты рган нәрсеге қаты сты осындайкөзқарастардың соңгысы, біздің пікірімізше, мүмкін боларжалгыз жол болмақ. Тектарихи-діни қиырдан (перспектива)Караганда гана осындай фактілер мэдениет фактылары ретіңдеашылу қабілетіне ие болады, жэне сонда гана бала ойынынемесе аргы сезімдік (инстинктивный) әрекет тәрізді өзініңқүбыжықтық, жонсіздік сипатынан ада болмақ.“Қарабайыр мифология” біз үшін неліктен қызықЖерортатеңіздік және азиялық негізгі діндердің қайқайсысыда өзіндік мифологияга ие. Бірақ біз мифті зерттеудіосы (гректік, мысырлық немесе үнділік) мифологияларданбастамаганды жон көреміз. Грек мифтерінің басым копшілігіГесиод пен Гомердің, рапсодтар тарапы нан қайтақүрастырылган, олай болса, өзгертілген, жүйеленген. ТаяуШыгыс пен Үндістанның мифологиялық дәстүрлері дедінтанушылар мен тарихшылардың тиянақты өндеуінен жәнетүстеп-жоруынан (интерпретация) откен. Эрине, осы негізгімифологиялар өздерінің “мифологиялық субстанциясын”жогалтып алган және енді оларды “әдебиеттен басқа ештеңеемес” деп айтуга да болмайды, дегенмен байыргы когамдардыңмифологиялық дэстүрі діндарлар мен жыршылардыңөңдеуінен отпеген деудің де жөні жоқ. Бізге дейін жазбамөтіндер арқылы жеткен негізгі мифологиялар да, алгашқысаяхатшылардың, уагыздаушылардың және этнографтардыңдыбысталу, тіркелмеген сөз сатысындагы жазып алган“қарабайыр” мифологиялар да өзіндік тарихқа ие. Басқашаайтқанда, гасырлар бойына үстем мәдениеттердіңықпалымен немесе ерекше дарынды жеке түлгалардыңшыгармашылык кабілетінің арқасында олар озгеріске түсіпжэне байытылып отырган.25