Әлемдік

мінез-қүлық) үш бірдей сүзгісінен кедергісіз өтетін рүхсатетілген сезімдер мен ойлардың бәрі туралы өзіме есеп беремін.Сүзгіден өте алмайтын көңіл толқыныстары есепсіз, ягнисанадан тыс күйінде қала береді.18Біз санадан тыстың табиғасына қойып өткен екпінгеқатысты екі нәрсені нақтылап кету керек. Олардың біріншісіайқын: әлеуметтік тыйыммен қатар соның отбасынанотбасына үласатын индивидуалдық вариациалары бар. Сәбиөз ата-анасының өзін тастап кетуінен қорқады, ол оларғатыйым салу күқы берілгені туралы өзіне есеп береді.Сондықтан, белгілі бір қоғамға тән қалыпты репрессияларғақосымша ретінде ол отбасылық сүзгіден өте алмайтынсезімдерді де түншықтырып тастайды. Екінші жағынан,дүниеге көзі ашық, “репрессиясы” аздау ата-аналар өзықпалдары арқылы әлеуметтік сүзгінің тарлығы менөткізбейтіндігін азайтады (Үстем —Мен).Екінші нақтылау күрделірек феноменге байланысты. Бізойлаудың әлеуметтік үлгілеріне сиымсыз үмтылыстардыбасып-жаншып тастаумен ғана шектелмейміз. Біз адамныңтолыққанды өмір сүруінің үйымдастырылуы мен өсуініңүстанымымен, “адамның ар-үятымен” —біздің түлғамыздыңтолық дамуының атынан сөйлейтін дауыспен үйлеспейтінүмтылыстарды тыйып тастауға бейімбіз.Ана қүрсагына, өлуге қайтып оралудың деструктивтіимьпульстері мен пиғылдары, өз жақын-жуықтарын жалмауғаүмтылу —осының бәрі және өзге пиғылдар әлеуметтік мінезқүлыққасай келуі де, келмеуі де мүмкін. Дегенмен, оларешбір жагдайда да адам табиғасы дамуыны ң іш кімақсаттарына сай келмейді. Сәбидің озіне қасықпен тамақберуді қалауы дүрыс нәрсе — бүл оның даму деңгейінесэйкес. Егер ересек адам да соны қаласа, ол —науқас. Олтек откенге гана емес, озіне іштей тән мақсатқа да тәуелдіболгандықтан, озінің сол күйі мен болуга тиіс күйініңарасындагы алшақтықты түйсінеді. “Болуга тиіс” бүл жердеахлақтық түргыдан берілетін бүйрық ретінде айтылыпотырган жоқ, дамудың (эволюция) имманентті мақсаттары18 Осы сананы сараптау Карл Маркс былайша түйіндеген қортындығаалып келеді: “Адамдардьщ санасы болмысты айқындамайды, керісінше,олардың қоғамдық болмысы олардьщ санасын калыптастырады”. (ZurJvntik der Politishen Oekonovie, Berlin, Dietz, 1924, p.LV.) калыптастырады.(Zur KritikderPolitishen Oekonovie, Berlin, Dietz, 1924,p.LV.).293