Әлемдік

қуаныш пен қайғыға толық дайын болу, озгеше айтқандаең жетілген сергектік, орташа адам өмір сүріп жатқанүйқылы-ояулықтан қүтылып, толық ояну.Мүны іздемпаздықпен тіршілік кешу, өзіңе, өзгеадамдарға, бар нәрсенің бәріне назар тігу, мүнда жауаптытолық адам береді —барлығының және бәрінің, олардың өзмәні озі екенінің шындығын ашады. Осы нағыз жауап беруактісінде дүниені сол қалпында көрудің, оның менің әлемімретіндегі кору тәжірибесінің, яғни менің шығармашылүстампаздығыммен жаралган және қайта қүлпырған әлемдеп танудың шығармашылдық белгісі бар. Ол “әлдебіржердегі” жат әлем болудан қалып, менің әлеміме айналады.Қыл аяғында, рахат кешу дегеніміз озіңнің дербес Эгоңныңшекарасынан шығу, күнығудан бас тартып, Эгоны күзетумен асқақтату ниетін тыю. Өзіңнің өзің екенінді иемдену,сақтау, қорғау, пайдалануда емес, болу актісінде сынау керек.Мен жоғарыда индивидтің дамуы мен діндер тарихыарасындағы параллельдерді корсетуге тырыстым. Бүл еңбектепсихоанализдің дзэн-буддизмге қатыстылығы туралыайтылып отырғандықтан, кем дегенде, діни дамудың кейбірпсихологиялық аспектілерін қарастыру керек.Мен адам озінің тіршілік етіп отырғандығының факгісініңөзімен-ақ сауал қоятынын, оның ішкі қарама-қайшылықтарқойып отырған сауал екенін айттым. Адам табиғат аясындаболады жэне сол табигатты өзін өзі сезіну арқылытрансценденттендіреді. “Діндар” деп қойылған сауалға денқойып, оған жауап беруді “мейлінше жауапты іс” депсанайтын, онда да тек қана ойларымен емес, күллітіршілігімен жауап беруге тиіс кезкелген адамды айтуғаболады. Дэл осындай жауапты беруге үмтылатын, үйрететін,өзгелерге жеткізуге тырысатын жүйелердің бәрі “ діндер”болып табылады. Екінші жагынан, экзистенциалдысауалдарды естімейтін кезкелген адам мен кезкелген мэдениет(иррелигиозды) дінсіз, діннен тыс. Экзистенциалдыкерендіктің бізден —жиырмасыншы гасыр адамдарынанартық мысалы жоқ. Біз меншіктің, беделдің, ондірістің, коцілкотерудің қамын ойлап жүріп, осы сауалды айналып өтуге,тіпті өзіміздің (Меннің) тірі екенімізді үмытуга тырысамыз.Егер толық, бүтін адам тіршілік кешу сауалына керендіктанытса, оның бүган жауабы болмаса, оның Қүдай туралықаншалықты жиі ойлайтынында немесе шіркеуге280