Әлемдік

Американың кейбір аудандарында) апатсыз-ақ жаппайжалпы, жаңару туралы сенімді (бұл жагдайда тек күнәһарларғана қүриды) ойластырады. Ацтектердің сенім-нанымдарыбойынша, ғалам үш немесе төрт рет кирап үлгерген,болашақта ол төртінші (немесе бесінші) рет қирайды.Қираулар аралығындағы дүниелердің әрқайсысын Күнбасқарады, оның қүлауы немесе жоғалуы ақырды білдіреді93.Оңтүстік және Солтүстік Америкалардың ақыр заманғақатысты барлық маңызды мифтерін осы жерде тізіп шығумүмкін емес. Кейбір мифтер жаңа дүниені мекендейтінхалықтарға бастау болатын жүбайлар қосағы туралыәңгімелейді94. Мәселен, чоктау тайпасы дүние өртген ойранболған соң жандар қайтып оралады, сүйектерге тән өсіпшығады, және қайта тірілген адамдар тағы да өздерініңбүрынғы түрған жерлерінде түратын болып шығады депсенген95. Осыған үқсас мифті эскимостардан да кездестіругеболады: адамдар, оз сүйекгерінен өмір алып (андіы тайпаларғатән сенім-наным96), қайта тіріледі. Апат дүниенің “қартаюы”мен азуының болмай қоймайтын салдары деген сенім, сірә,барынша кең таралған сияқты. Чироки тайпасының сенімнанымдарыбойынша, “дүние біржолата қартайып болғанда,адамдар өледі, жіптер үзіледі, жер Мүхитқа батып кетеді”(жер аспан төбесіне торт жіп арқылы ілініп қойылған аралтүрінде деп есептелінген)97.Майду тайпасының мифінде Жерді Жаратушы, өзі жасағанқосақты (жүпты) былайша сендіреді: “бүл дүние ескіргенкезде, мен оны түбегейлі түрде қайта жасаймын, және, меноны қайта жасағанда, сендер жаңадан дүниеге келетін93 Салыст.: H.B.Alexander, Latin-American Mythology (The Mythologieof All Rases, XI, Boston, 1920), pp. 91 sq.94Алгонкин тайпасының мифі мын. кіт.: Daniel G. Brinton, The Mythsof the New World (2e ed. Revue, New York, 1876), pp. 235-236. Винтумифі мын. кіт.: H.B.Alexander, North American Mythology (The Mythologieof All Rases, X, Boston, 1916), pp. 223 sq.9S Adam Hodston. Trauels in North America, p. 280; Brinton, op. cit.,PP. 279-280.56 Brinton, p. 280: “Жогарыда орналаскан бір рет еркектердің, екі ретәйелдердің сүйегіне үрлейді, сол кезде олар тіріліп кетеді“. Мифтіңбасқа версиясы мына еңбекте жария болған : Franz Boas, The CentralEskimo (GRBEW, 1988) p. 588 sq. Салыст.: M.Eliade, Le Chamanisme et•es techniques archaïques de 1-extase (Paris, 1951), pp. 153 sq.97 H.B.Alexander, North American Mythology, p. 60.73