Әлемдік

Дзен өте танданарлық пэн деуге болады: ол жайлы қаншаәңгімелесең де, оның мазмүны таусылмайды. Екіншіжагынан, осы мазмүнды, қаласаңыз, бір саусақты котеру,жоткіріну, коз қысу,мағынасыз дыбыс беру арқылыкорсетуге болады.Егер барлық мүхиттар сияға, күллі дүние қағазғаайналып, бізге дзен туралы жазу тапсырылса, ол бәрібір толықбаяндалып шықпаған болар еді. Сондықтан менің қысқа ,Будданың тілінен өзге тіліммен торт лекция бойына айтқандадзенді түсіндіре алмағаныма тандануға болмайды.Дзендегі “бес қадам” (го-и) жаттығуларын таныстыратынкелесі таблица түсінуді жеңілдете түседі. Мүндағы “го” —“бес” дегенді білдіреді, ал “и” —“жагдай”, “саты” немесе“қадам”. Осы бес қадам екі топқа бөлінеді: ноэтикалықжәне аф ф ектілік (немесе еріктік). Алғашқы үшеуіноэтикалық та, қалған екеуі —аффективті немесе еріктік.Үшінші, орталық “қадам” ноэтикалық еріктікке айналып,таным өмірге үласатын ауысу нүктесі. Дзеннің өмірдіноэтикалық түрғыда түйсінуі мүнда динамикалы бопшығады. “Дүние” тәнге ие болады, абстрактілі идея тірітүлғаға — сезетін, қалайтын, үміттенетін, аңсайтын,күйзелетін жэне кезкелген жүмысты атқаруга қабілеттітүлгага айналады.Соңғы екі “қадамның” алгашқысында дзенмен шүгылданушыосы инсайтты оз мүмкіндігінің шегіне жеткеншежүзеге асыруга тырысады. Соңгы “қадам” өз мақсатынажетудің дөл өзі, бірақ шын мәнінде бүл мақсат та емес.Го-и жапонша былай оқылады:1. Шо чу хен — “Шоның ішіндегі хеи"2 . Хен чу шо — “ Хен ішіндегі иіо”3. Шо чу рай — “ Шодан шығып кету”4. Кен чу ши - “Кенге келу”5. Кен чу то — “Кенге орналасу”- 1 -Шо мен хен қытай философиясындағы инь мен янсияқты қосмәнділікті білдіреді. Шо сөзбе-сөз аударганда “оң”,^тура “әділ”, “сабырлы” дегенді білдіреді; хен —“ішіінара”,Фжақты”, “сабырсыз”, “қисық” деген магынада.Еуропалық эквиваленттері шамамен мынадай болады:389