Әлемдік

ол бейнебір белгілі өмірлік тәжірибенің беріш боп қалғанмағынасы десе де болады. 12Бірнеше мысал келтірейік. Етістік формалы “жауынжауып түр” дегені менің ашық жерде түрып, жауынғасідейгеніме немесе оны менің өз лашығымнан көріптүрғаныма, болмаса, ол туралы менің біреуден естігенімебайланысты әртүрлі жіктелетін тілдер бар. Тілде белгілі біртәжірибенің бастау-көзіне түсетін екпін (бүл жағдайда —жауын) фактімен әсерленудің амалына терең әсерін тигізеді.(Мысалы, біздің осы заманғы мәдениетте танудың тазаинтелектуалдық жағы ғана ескеріледі, сондықтан да меніңфактіні білуімнің модельділіктері арасына шек қойылмайды—мен оны өзім көзбен көріп, қолмен үстадым ба, болмаса,біреуден естідім бе —бәрібір). Көне ебірей тілінде жіктелудіңең басты үстанымы (принципі) — қимыл түрінің толық(мінсіз) немесе толық емес (мінсіз емес) анықталуы болыптабылады, ал уақыттық аспект —қимыл өткенде болды ма,осы шақта ма, келер шақта ма, бәрібір —екінші сатыдағынәрсе. Латын тілінде екі үстаным да (уақыт пен мінсізміндіформалар) қатар көрініс береді, ал ағылшын тіліндесалмақ негізінен уақытқа түседі. Жіктелудегі мүндайайырмашылықтың тәжірибедегі айырмашылықты білдіретініөз-өзінен түсінікті.13 Етістіктер мен зат есімдердің әртүрлітілдерде әрқалай қолданылуы, болмаса, бір ғана тілдесөйлейтін адамдардың да солай етуі тағы бір мысал болаалады. Зат есім —“затқа”, етістік —қимылға тэн. Адамдарарасында болмыс пен қимыл терминдерімен емес, заттыиелену терминдерімен ойлағанды жөн санайтындар үздіксізкөбейіп келеді, сол себепті олар етістіктен горі зат есімдіқолайлы көреді.Тіл озінің күллі сөз қорымен, грамматикасымен,синтаксисімен, озінде үйып түрған күллі рухымен біздіңтәжірибеміздің сипатын көрсетеді, сана аумағына қандайтәжірибе енетінін айқындайды.12 Осы такырыпты талдауға үлкен қосқан Б.Уорфтың еңбектерінКараныз — Benjamin Whort, Collected Papers on Metalingistics, Washingtonashington, D С Foreign Servise Institute, 1952., 1952.Осындай айырмашылыктардың маңыздылығы Коне өиеттіңагылшын жэне неміс тілдеріндегі аудармаланыда мейлінше түсініктіып шығады: көне ебірей текстіндегі “мен толык, жоне калдықсызп” Деген мағынадағы эмоциялык тәжірибені білдіретін түстағыРфектщі түсінбеген аудармашы оны “мен сүйдім” деп қана аударған.289