Әлемдік

Дзен мүны біледі, сондықтан, коан түріндегі, интеллектініңдӘмі шығатын пайымдауларды үсынады. Бүл оныңкисындык негіздеуге жол бергені немесе оған әлдебір орынкалдырганы сияқты. Келесі мысалдар менің нені мегзепотырғанымды түсіндіріп береді.Алтыншы патриарх, Йено сүрақ қоюшыға мынадай талапқойған: “Маған өзіңнің бастапқы, тумай түрғандағы жүзіндікөрсет” . Оның ш әкірттерінің бірі Напчаку Йеджонүрланғысы келетіндердің бірінен сүрапты: “Кім маған бүлайкеледі?” Хакуин, қазіргі Жапонияның үлы үстазы, әдетте,өз тындаушыларының алдында бір қолын көтеріп алып, талапқоятын: “Маған бір алақанның шапалақтауын естіртіндер”.Дзенде мүндай орындалуы мүмкін емес талаптар коп: “Босқолыңның білегімен қаз”, “Есекке мініп келе жатқаныңдажаяу жүр”, “Тілсіз сөйле”, “Ішегі жоқ лютняда ойна”.Мүндай парадоксті сөздер интеллектіні ең жоғарғы кернеугедейін апарады да, ақыры, соның мэніссіз және ақыл күшінжүмсауға түрғысыз екендігін мойындауға мөжбүр етеді.Алайда, адам санасы оянған кезден бері философтарды,ақындарды ойландырып келе жатқан мына сауалдыңрационалды екенін ешкім теріске шығара алмайды: “Бізқайдан келдік және қайда бара ж аты рмыз?” Дзенүстаздарының барлық “ мүмкін емес” сауалдар менайтқандары осы “рационалды” сауалдың “қисынсыз”варианттары болып табылады.Шындығында, үстаз сіздің коанды қисындық (логикатүрғысынан) көруіңізді ешқандай дәлел келтірместен теріскешыгарады, мүны үзілді-кесілді немесе мысалмен айтады.Онымен бірнеше рет әңгімелесуден кейін сізге жалпы неістеу керектігі белгісіз боп қалады —“ойлаудың осы заманғырационалды амалы” туралы түк түсінігі жоқ “кәрі наданфанатикті” тастап қашудан өзгесі түсініксіз болуы мүмкін.Шынында, дзен үстазы өз ісін сіз ойлағаннан гөрі жақсыбіледі. Өйткені дзен — әлдебір интеллектуалдық немеседиалектикалық ойын емес. Ол заттар қисынының шегінентысқары түратын бірдеңемен шүғылданады, оған “еркіндікберетін ақиқат” белгілі.Кез келген зат туралы эрқилы пайымдаулар, ол қисындыктүсіндірмеге сиярлық болып түрғанда, қалай болганда да,сананьщ бетінде гана қалады. Интеллект біздіц күнделіктіоміріміздің әртүрлі мақсаттарына —тіпті, индивидті немесе379