Әлемдік

әдебиеттік (долитературный) ой жеткізу қүралдарына ганаие болған бастан кешірілген тәжірибеден басым түсуі жөніндеболып отыр. Көне мәтіндер мен онер туындыларының басымкөпшілігі қүрып кеткен. Бірақ, олардың аман қалғаныныңөзі де ғажайып жерортатеңіздік өркениеттің жай-жапсарыныңнегізгі нышандарын қалпына келтіруге мүмкіндік берді.Мәдениеттің дей-әдебиеттік формаларына катысты айтарболсақ, Грекияда да, сондай-ақ, антикалық Европада да,олардың тағдыры мүлде баскаша болды. Жерорта теңізініңхалыктық діндері мен мифологиясы жөнінде біз өте аз білемізжәне сол азын-аулақтың өзі үшін біз ескерткіштер менбірнеше жазба қүжатқа қарыздармыз. Кейде ақпаратжетімсіздігі жетпектің (инициация) тиянақты қорылатынқүпиясымен түсіндіріледі. Мәселен, Элевсин мистерияларыныңici осындай қүпиялыкқа байланысты. Кейде халықтықкульттер мен сенім-нанымдар туралы күтпеген сәттіліктіңарқасында біле аламыз. Егер, Павсаний өзінің жеке басыныңтәж ірибесін Лебадеядағы (IX, 39) сәуегей (оракул)Трофонийге баяндап бермегенде, онда, Гесиодтың,Эврипидтің және Аристофанның бүлыңғыр емеуріндерінқанағат қылуға тура келер еді. Біздің басымызға осы діниорталықтың қандай маңызға ие болгандыгы туралы ой дакелмеген болар еді.“ К лассикалы қ” грек мифтерінің өздері-ақ әдебишығарманың діни сенім-нанымдарды жеңуінің көрсеткіштеріболып табылатын еді. Мифтер бізге әдеби және көркемқүжаттардан белгілі, бірақ, біз культ ауанында сақталғанбірде-бір грек мифін білмейміз. Гректердегі тірі, халықтықдіни тәжірибенің барлық сферасы, осы тәжірибе жүйелі түрдежазба қүжаттар мен куәліктерде тіркеліп қалмағандықтан,біз үшін жетпес дүниеге айналды.Грекгердің діни сезімінің оміршендігі туралы олардынмифтерге және олимпиялық қүдайлардың культтеріне дегенкозқарастарының (сену-сенбеу) дәрежесіне қарап бага беругеболмайды. Гомерлік мифтерді сынау рационализмді немесеатеизмді міндетті етпейді. Рационалистік сынның мифтікой-машықтың классикалық формаларын “абыройсызқалды руы ” бүл ой-м аш ы қты ң бірж олата жогалыпкеткендігін білдірмейді. М әдени элитаның окілдерімифологияның, жаңа діни ой-қабылды көрсетуге жәнежеткізуге қабілетті жаңа формаларын тапты. Элевсиндікмистериялар діні өмір сүрді, гректік-шыгыстық мистерияла-158