Әлемдік

наризмінен прогресс туралы ілімнің алғашқы нышандарынаңцауға болады. Шіркеу, адамның өмір сүруін, үлы тарихидағдарыстар заманын-дағыға қараганда бай-бақуатты етугетырысып, дүние қандай болса, сондай түрде қабылдады.Шіркеу, түрліше пайғамбарлар мен көріпкелдердің жәнеапокалипсистің хабаршыларын бар болуына қарамастаносындай позицияны қабылдады.Исламның жерорта теңіз аймағына енгенінен кейінгібірнеше гасырдан соң, әсіресе — XI ғасырдан кейін,милленаристік және эсхатологиялық қозғалыстар қайтаданпайда бола бастады, бүл жолы олар шіркеу мен оныңиерархиясына қарсы бағытталған еді. Бүл қозғалыстарғабірнеше ортақ нышан тән болды: олардың шабыт берушілерісынақтар мен үрейлі катаклизмдерден кейін жер үжмағыныңқалпына келуін күте және жариялайды. Заманның болмайқоймас ақыры жөнінде Лютер де хабарлаған болатын.Ғасырлар бойына ауық-ауық сол діни идея насихатталыпкеледі: тарихи дамудың жолындағы бүл дүние —әділетсіз,жек көрінішті, шайтанға сауғаға берілген; және, багымызгаорай, ол өзінің толық азып біту шегінде түр, апатгы ыдыраупроцесі басталды, бүл коне дүниенің барлық жыртықтарыашылып жатыр, ең жуық уақытта ол толықтай жойылады,имандылар салтанат қүрады және үжмақтың қақпасы оларүшін ашылады. Барлық милленаристік және эсхатологиялыққозгалыстар адам табигасының оптимизмін дәлелдейді. Олартарихи оқиғалар тугызган күйзеліске, тек шегіне жеткеншарасыздық туғызатын күшпен тітіркенеді. Бірақ, ғасырларбойына жетекші христиандық конфессиялардың эсхатологиялыкдегбірі (напряженность) анағүрлым бәсеңсіп қалды.Ақырзаманды күту және Қорқынышты соттың болмайқоймайтындығы — ірі христиандық Шіркеулердің бірдебіреуінетэн емес сипаттар. М илленаризм тек уақыттүрғысынан қарағанда бізге жақын христиандық секталардаәреңдегенде сақталып қалды.Эсхатология мен милленаристік мифология өзінің жаңагүмырын, ең соңы уақыттарда, Европада, екі саяситоталитарлық қозгалыстан тапты. Сырт көзге Карагандаабсолютгі секулярланган, нацизм мен комммунизм дүниеніэсхатологиялық түргыдан көру элемегатеріне қаныққан. Оларкөне дүниенің ақырын және молшылық пен жыргалаңЗаманының тууын жария етеді. Норман Кон, милленаризм208-6