Әлемдік

Пифагор, Эмпедокл жэне басқалар, жанның басқаға орынауыстыруына сенген жэне олар өздерінің бүрьшғы ғүмырларыжонінде естерінде сақтай алады деп есептеген. “Үжмақтанқуылған қаңғыбас, —өзі туралы Эмпедокл осылай айтатын,—мен бұрындары бала мен қыз да, түбіршек пен құс та, теңіздежүзген мылқау балық та болып көргенмін” ( Тазарулар, 117фр.). Ол тағы да былай деген: “Мен мәңгіге өлімненқүтылғанмын” (Сонда, 112 фр.). Пифагор туралы әңгімелейотырып, Эмпедокл оны “тотенше танымга ие адам” ретіндеде, “өзінің даналығының барлық күшін бағыттаған жагынан,ол, өзінің бүрынғы он, жиырма адами ғүмырын сүргеніноңай біле алатын еді” (Сонда, 129 фр ). Екінші жагынан,пифагорейлік туысқандықта жад мәдениеті мен оныжатгықтыру аса маңызды рол ойнаган. (Диодор, X, 5; Ямвлих,Пифагордың өмірі, 78 жэне келесі). Мүндай жаттықтыру, Vтарауда қарастырып кеткен, йогтардағы “бастауларга қайтаоралу” техникасын еске салады. Оның үстіне, бақсылардыңөздерінің барлык бүрынгы гүмырларын есімде сактаймындеп есептегенін ескерсек1’8, олардың практикасының өтекөнелігін көрсетеді.“Ілкі” жад жэне “тарихи” жадСонымен, Грекияда жадтың екі жорымасы болган:1) біріншісі —ілкіде жасалган оқигаларды сақтап отырады(космогония, теология, генеалогия);2) екінш ісі алдыцғы гүмырларды , ягни, тарихиокигаларды жэне жеке түлганың өмірінде болганды сақтапотырады. Лета, “Үмыту” бірдей мэлшерде жадтың осы екіформасына да қарама-қарсы қойылады.Бірақ Лета тандаулыларга ықпал ете алмайды:1) оган музалар шабыттандыргандар, “откен шаққабагытталган сәуегейлік дарынның” аркасында дүниенінбастауында болган оқиғалардың жадында қалпына келтіреалатындарга багынышты емес;2) сондай-ақ, оган, Пифагор мен Эмпедокл сияқты,өздерінің бүрынгы гүмырларын есте сактау қабілетіне жетеалгандар да багынышты болмайды.168 Салыст.: M.Eliade, Mythes, reves et mystères, p. 21. ПифагордыНбурынғы ғүмырлары жөніндегі мәтіндер: Е.Rohde, Psyche (W.B.Hillisтіңторжімесі, New York, 1925), pp. 598 sq.128