Әлемдік

төріту (воссоздание)”, ағылшынша ол “New Year” деп аталады.Оның мақсаты —келесі бір немесе екі жылга Ғаламды қайтатөріту немесе орнату. Юрок тайпасының бір бөлігіндеғаламды орнату жоралғылық “жүп” лашықты түрғызуаркылы жүзеге асырылады, бүл космогониялык қүрылымныңғүрпы. Төменде біз соған үқсас мысалдарды келтіреміз.Бүл ғүрыптың мәні абыздың барлық касиетті орындарға,яғни, Өлімсіздер өздерінің ерліктерін жасаган жерлергежасайтын үзақ сапарында жатыр. Мүндай жоралғылық сапар10-12 күнге созылады. Осы уақыт ішінде абыз Өлімсіздердіңкебі, бойламышы (воплощение) болып есептеледі. Жолбойында ол: “Есте жоқ уақыттарда, Өлімсіздердің біреуіИкскарея анимас осылайша жүрген”,—деп ойлайды. Киеліорынға жеткен сон, мынадай сөздерді айтып сыпыра бастайды:“Икскарея Якам (басқа Өлімсіз) мен үшін сыпырады. Ендігіжерде барлық сырқаттар жазылады”. Сосын ол тауғакөтеріліп, сол жерде ағаш бүтағын кесіп алып, былай дейді:“Дүние жарылып кетгі, бірак мен осы аса таяқты жер бетіменсілтеп қалғанда, онда барлық жарыктар бітеліп, Жерқайтадан бүтін болады”.Сосын ол өзен жагасына түсіп, сол жерден тас тауыпалып, мынадай сөздермен қатты және қозгалмайтындай етіпбекітеді: “Жер шайқалды, біз оны қайтадан орнықты етеміз.Өмір үзаққа созылады, адамдар күшті болады”. Содан кейінтасқа отырады. “Мен тасқа отырган кезде”, —ол Жиффордқатүсіндіреді, —дүние ендігі жерде шайқалмайтын болады .Бүл тас бүл жерде есте жоқ заманнан бері, ғаламныңбастауынан бері бар64.“Біз келтірген гүрыптардың жиынтыгы космогониялыксценарий болып табылады. Калифорниялықтар, мифтікуақьптарда Өлімсіздер жасаған, оның коніурларын белгілеген,оның Кіндігі мен негізін нақтылаган, мол етіп балықты жәнеөсімдік текті азықты жасап, барлық аурудардың бетін алгандүниеде өмір сүре бастаған. Бірақ бүл дүние сол өзгеріссізжөне уақыттан тыс, Өлімсіздер өмір сүрген Ғалам емес. Бүлтәні мен қаны бар сүриеттер (существа) коныстанған тірідүние; олар жетілу, қартаю және өлу заңына бағынады.64 A.L. Kroeber et E.W. Gifford, World Renewal, a Cult System ofNative Nortwest California (Anthropological Records, XIII, no 1, Univ. ofCalifornia, Berkeiey, 1949), pp. 6 sq., 10-17-19 sq., біздің кітабымыздакелтіріледі: Mephistopheles et 1-Androgyne, pp. 175 sq.61