Әлемдік

Осыган байланысты менің есіме айдаһардың қытайсуретшісімен кездескені туралы тағы бір хикая түсіп отырСуретші айдаһардың суретін салғысы келеді де, оны ешқашанкөрмегендіктен, сондай мүмкіндікті қалап жүреді. Бірде нағызайдаһардың өзі мүның терезесінен қарайды да, “Міне, менкелдім. Сал суретімді!” дейді. Суретшінің күтпеген қонақтаншошығаны сонша, оның суретін салу үшін тура қарай даалмапты. Ол сонымен айдаһары бар суретті сала алмай өтшті.Көру жеткіліксіз. Суретші заттың ішіне енуге, оныішінен сезінуге және оның өмірін сүруге тиіс. Торокәсіпқойларға қарағанда жақсы натуралист болған деседі.Гете сияқты. Олардың табиғатты білетіні —олар оныменөмір сүре білді. Галымдар табиғатқа обьективті түрде, яғниүстірт қарайды. “Мен жэне Сен” деген сөз үйреншіктіестіледі, ал шындығында, біз тіпті мынаны да айтаалмаймыз: біз осыны айтқан бойда-ақ Мен Сен, ал СенМен болып үлгереді. Дуализм оны қосмәнді-емес бірдеметіреп түрған жағдайда ғана түрақтайды.Ғылым дуализмнен өсіп шығады, сондықтан да,сциенистер бәрін сандық өлшемге қуып тығуға үмтылады.Осы мақсат үшін олар әртүрлі механикалық приборлар ойлаптабады. Технология —қазіргі мәдениеттің лейтмотиві осы.Квантталмайтындардың барлығы ғылыми емес немесеғылымға дейінгі нәрсе ретінде ысырылып тасталады.Сциенистер ережелер тобын үсынады, соларға сыймайтынныңбәрін лақтырып тастайды, ойткені, олардьщ зерттеу саласынабүл кірмейді. Тордың көзі қанша үсақ болғанымен, оданөтіп кететін нәрсе көп, ал оның өзі, қалай болғанда да,өлшеусіз нәрсе. Сандар соңы жоқ шексіздікке дейін кетебереді, демек, бірде болмаса бірде, ғылымдар өздерінінқабілетсіз екенін мойындайды. Санадан тыс дегеніңізғылыми зерттеулер аумағының шекараларынан тыс жердежатыр. Сондықтан, галымдар тек сондай аймақтың бар екенінғана корсете алады. Гылым үшін осы да жеткілікті.Санадан тыс дегеніміз сезінуді керек ететін, жәнеде, создінүйреншікті мағынасында емес, бастапқы жоне фундаментальШмағынасында сезінілетін нәрсе. Мүны түсіндіру керек. Біз“Мен үстелдің қатты екенін сезіп түрмын” немесе “Менсуықты сеземін” дегенде, мүндай сезімдер озге сезінулерден— біздің есту немесе кору сезімдерімізденайырмашылығы бар сезінулер қатарына жатады. Ал біз “Мен344