Әлемдік

Адам болғанға дейінгі табиғатпен кірігіп кетугебағытталған, аса архаикалық емес дін формаларының өзгетүрлері де көп. Олар өздерін тотемдік жануарларға балайтынтайпалардың культтерінде, ағаштарға, көлдерге, үңгірлерге,т.б. табынатын діни жүйелерде, сананы өшіріп, ақыл менар-үяттан арылуға бағытталған оргияшыл культтерде бойкөрсетіп қалады. Бүл діндердің барлығында адамныңтабиғаттың адам болғанға дейінгі бөлшегіне айналуғакөмекгесетіннің бәрі қасиетгі саналады. Осы жолмен мақсатқақарай жақындаған, өзгелерден озған адам “киелі” депесептеледі (мысалы: шамандар).Діннің басқа полюсінде экзистенциалды сауалдыңжауабы —адамға дейінгінің ішінен толық туу, адамға тәнқабілеттер —ақыл-ес пен махаббатты дамыту деп саналатынбарлық ілімдер түр. Бүл —адам мен табиғаттың, адам менадамның арасынан жаңа гармония, үйлесім-жарастық іздеу.Осындай ізденіс-талпыныстарды салыстырмалы түрдеергежейлі қауымдардың индивидтерінен де аңғаруғаболғанымен, күллі адамзат үшін үлы енші болу Христ туғанғадейінгі, шамамен, 2000 жылдан біздің дәуіріміздің басынадейін жетіп жатыр. Қиыр Шығыстағы даосизм мен буддизм,Эхнатонның Египеттегі діни революциясы, ПерсиядағыЗаратуштра діні, Палестинадағы Моисей діні9 адамзат жасағанбүрылыстардан хабардар етеді.Осы діндердің барлығындағы бірлікті іздеу —индивидкедейінгі санадан бүрынғы жүмақ гармониясына оралу арқылытабиғатпен регрессивті түрде біте қайнасып кету емес. Бүлжаңа дәрежедегі, адам өзінің айрықша жаралғанын сынап,өзін өзінен және әлемнен алшақтатудан өтіп, сол арқылытолық түлғаға айналғаннан кейін ғана жетуге болатын бірігу.Жаңа бірігу — адамды оның шанайы дүниені тікелей,интуитивті түрде қабылдауынан бөліп тастамайтын адамақыл-есінің толыққанды дамуының алғышарты. Осы жаңамақсаттың артта емес, алда жатқан символдары коп: Дао,Нирвана, Нүрға белену, Рахат, Қүдай. Бүл символдардынайырмашылықтары осы символдар пайда болған сәттегі оларпайда болған елдердегі әлеуметтік және мәдени айырмашылықтардантуындаған. Батыс дәстүрінде мүндай “мақсатүшін жоғарғы билеушінің, тайпаның үлы көсемінін9282