Әлемдік

тегі хақындағы мифті) дауыстап айтып шығады... Бұлжоралғыны абыз еместер (не священнослужители) атқарыпіпығады”22. Күріштің қалай шыққаны жөніндегі өңгімеденсоң, күріш, ең алгашқы егілгендегі сияқты, барынша жақсы,мол және қалың болып өседі. Күрішке, оның қалайшажаратылғанын есіне салып, оның қалайша өсу керектігін“үйретіп” қана қоймайды, магиялық жолмен оган өзінің шыгутегіне, өзінің бастауларына қайтып оралуға, осы арқылы еңалғашқы үлгі түтарлық егінді қайталауға мәжбүрлейді.“Калевала ” эпосында кәрі Вяйнямейнен қайық жасапжатып, қолына едәуір жарақат салып алады. Сонда ол “магшипагерлероқитын дүғаларды (заклинание) әндете бастайды.Ол өзінің жарақатының не себептен болғандығы жөніндежырлайды, бірақ кез келген темірдің бастауы жөніндегі, өткіржүзді болаттың кесіп кетуінен болған жарақатты жазуғақажетті сөздерді есіне түсіре алмайды”. Басқа магтардансүрастырып көреді, кенеттен: “Мен темірдің бастауы жөніндеесімі түсірдім”, —дейді де былайша дауыстап ән салады:“Ауа —материя атаулының ілкісі, су —ең үлкен апа, от —екінші ағасы, ал темір —үшеудің ең кенжесі. Үлы ЖасампазУкко Жерді Судан ажыратып, теңіз түбін жасады, бірақтемір әлі жаратылмаған болатын. Сол кезде ол алақанынсол аяғының санына сүртеді, сол кезде үш фея дүниегекеледі, олар темірдің анасы болып шығады”23. Бүл мысалдантемірдің қайнар-көзі туралы мифтің жалпы космогониялықмифтің бір бөлігі болатындығын және оның белгілі бірмөлшерде жалғасы болып шығатындығын көріп отырмыз.Бүл жерде шығу тегі туралы мифтің ең маңызды дегенерекшеліктерінің біріне назар аудартқымыз келеді, олжөнінде келесі тарауда әңгімелекшіміз.Дәрі, тек оның шығу тегі белгілі болган жағдайда ғанаемдік дәру, шипалы болады деген идея кеңінен таралған.Тагы да Э.Норденскьельдке жүгінер болсақ: “Кез келгенмагиялық өндетудің алдында қолдангалы отырган нәрсеніңшыгу тегі жөніндегі дүга оқуы керек, әйтпесе бүл нәрсеэсер ете алмайтын болады (...) Дәрі дәрулі болу үшін, оныңшыгу тегі жөнінде, оны ілкі әйелдің қалайша тугандыгы22 A.C.Kruyt, сілтеме: Levy-Bruhl, op. cit., p. 119.23 Aili Kolehmainen Iohnson, Kalevala. A Prose translation from the fmnish(Hancock, Michigan, 1950), pp. 53 sq.36