Әлемдік

болатыны туралы мәселені де қарастыруға тиіспіз. Өзгешеайтсақ, оның неге саналыға айналмайтындығы туралымәселені зерделеу керек.Алайда, бұл сауалдан бұрын өзге бір сауалға жауап іздеукерек. Психоаналитикалық контексте саналы үғымы санадантыс ұғымынан гөрі басым қүндылықтарға толы дегенжорамал бар. Сана ауқымын кеңейтуге үмтылу бізге негекерек? Сана, дербес алганда, айрықша қүндылыққа ие емес.Адам санасындагыньщ басым бөлігі —фикция, алдамшы,сандырақ. Бүл, негізінен, адамдардьщ ақиқатты көругеқабілетсіздігінен емес, олардың әлеуметтік функцияларынабайланысты нэрсе. Адамзат тарихының басым бөлігі (кейбіралгашқы қауымдық когамдарды есепке алмаганда) болмашыгана азшылықтың өз агайындарының копшілігін басқарып,пайдалануымен өтті. Бүл үшін әлгі азшылық күш қолданды,бірақ, тек күш қолдану жеткіліксіз еді. Көпшілік (қалыңтобыр) өзін пайдалануга өз еркімен көнуге тиіс еді, ал бүлсол көптің санасы азшылықтың билік жүргізуін ақтапаларлық және соның дүрыстыгын түсіндіріп берерлік әрқилыөтірікке, алдау-арбауга, фикцияга толы болса гана жүзегеасатын нәрсе еді. Бірақ бүл адамдар санасының өздері туралы,озге адамдар, қогам туралы түйсінуінің жалган (фикция)болуының жалгыз гана себебі емес. Өзінің тарихи дамужолында әрбір қогам, өзін аман сақтап калуга үмтыла отырып,өзі қалыптастырган пішінге енеді, сол себепті де, озін сақтапқалу барлық адамдарга ортақ, мейлінше ауқымдырақмақсаттарды назардан тыс қалдыру, үмыту арқылы жүзегеасырылады. Әлеуметтік және әмбебап мүраттар арасындагыосындай қарама-қайшылық та (барлық әлеуметтік шкалабойынша) әртүрлі фикциялар мен иллюзияларды (алдамшыелестерді) тудырады, ал олардың мақсаты —жалпыадамдықмақсаттар мен аталмыш қогамның мақсаттары арасындагыдихтомияны терістеу мен рационалдандыру.Сондықтан да біз сана мазмүнының басым болігі жалганкөріністер мен галлюцинациялардан түрады дей аламыз, алшынайылық ақиқи санада жоқ. Сананың өзі аса бір қалаулынэрсе емес. Тек жасырулы шындық (ягни, санадан тыс нэрсе)ашылып, жасырын күйден арылганда (ягни, санагаайналганда) гана қүндылыгы бар бірдеңе пайда болады. Бізбүл мэселеге элі де ораламыз. Ал қазір біздің санамыздынбасым бөлігі “жалган сана” екенін, жэне де, оны алдамшы286