Әлемдік

басқаша текті) астам текті пенделердің жасаған драмасыныңнәтижесі болғандықтан, бұл тарихты жай тарих деп емес,бір мезгілде қүдайы жэне адами тарих деп есептеуге болады.Осы қүдайы болымды пенделер өзінің сүрмек формасынөзгертуге қабілетгі, “өле” алады, әлдебірдемеге айнала алады,бірақ бүл өлім жойылуды білдірмейді, олар біржолатажоғалмайды, өздерінің туындыларында қайта тіріледі. Бүлбүл ма, олардың мифтік ата-бабалардың қолынан болғанөлімі тек олардың ғана сүрмек әдісін өзгертіп қойған жоқ,сонымен қатар адамдардьщ да сүрмек әдісін өзгертті. Ілкібастаудағы өлтіруден бастап, дема типтегі тәңіриелер менадамдар арасында айырьшмас байланыс орнатылған. Ендіолардьщ арасында “бойлап енуге” (причащение, причастие)үқсайтын бірдеме бар. Адам Қүдаймен қоректенеді және,өлгенде онымен өлілер патшалығында қосылады.Алғашқы, трагедиялы, шабытқа толы мифтер, міне,осындай. “Әмір берушілер мәдениеттері” деп аталған кейінгіжалғасқан мәдениетгерде, жэне, одан да кейінірек, антикалықзамандағы таяу Шығыстың қалалық мәдениеттеріндемифтердің, орекпіген (неистовый) және тебіреністі(патетичный) сипатымен ерекшеленетін басқа формаларыдами түсті. Олардың барлығына талдау жасау осы кішкенекітаптың міндетіне кірмейді. Сонда да, жаратушылық дарынғаие “жерлік” емес жоғарғы сүриеттің, өзінің діни әрекетінтек кейбір малшы мәдениетгерде (ең алдымен, түркі-моңғолхалықтарында) және Моисейдің монотеизмінде, Исламдажэне Заратустра ілімінде байқататындығын еске саламыз.Жоғарғы сүриет, оның есімі әлі үмытыла қоймаса (Қосөзентүрғындарында —Ану, ханайлардағы Эль, ежелгі гректердегіУран сияқты) да, ендігі жерде діни өмірде маңызды рөлдіойнамайды және мифологияда өте аз келтіріледі (кейде ол,мәселен, индустардың ведалық мифологиядағы Диос сияқтытолықтай жоқ болады). Уранның мамыржайлығы мен“әрекетсіздігі” оны толық кестірілуіне (кастрацияға) себепболды: ол озінің күшін және жерлік істерге қатысу қабілетінжоғалтып алды. Ведалық Үндістанда Варуна Диостың орнынбасса, өз кезегінде, жас та жаугершіл Индраның алдындашегінуге мәжбүр болып, бірте-бірте Вишну мен Шиваныңығыстыруымен мүлде жоқ болып кетті. Эль Балудың алдындашегінсе, Ану Мардукке орын береді. Мардукты коспағанда,аталған жоғарғы тәңіриелердің барлығы да ендігі уақытта116