Әлемдік

Бүл әңгімеге түсінік берудің қажеті де жоқ. Тынышсыздықтың,күлқынның, үрейдің қүшағындағы орташа адамунемі қиял әлеміне батып жүреді (соны өзі де сезінбейтінібелгілі), сол әлемде ол дүниеге сапа сүлбасын таңады, шынмэнінде жоқ нәрсені проекциялайды. Бүл әлгі тілдесу болғандәуірге тән еді, дәл бүгінгі күнге тіпті тән - бүгінгі жүрттыңбәрі дерлік бізге тэн кору, есту, сезіну және түйсінуқабілеттерімен емес, өз ойының қөмегімен тезірек кореді,сезінеді және түйсінеді.Дзен мүғалімінің басқа бір айтқаны да соншалыктыайқын: “Мен нүрланардың алдында өзендер —өзеңцер, алтаулар - таулар еді. Мен нүрлану жолына түскен кездеөзендер —өзендер емес, таулар —таулар емес болды. Енді,мен нүрлануға лайық болған кезде өзендер қайтадан өзендер,таулар қайтадан таулар болды.” Бүл жерде біз шынайылыққажаңаша қарауды аңғарамыз. Қарапайым адам үңгірде отырған,көлеңкелерді ғана көретін, соларды затгың өзі деп ойлайтынкісіге үқсайды. Өзінің қателескенін білген кезде ол барболғаны көлеңкелердің зат еместігін ғана біледі. Нүрлануғажеткен ол үңгірін тастап, оның түнегінен жарыққа шығады,бүл жерде колеңкелерді емес, заттарды көрді. Ол оянды. Олтүнекте болған кезде жарықты түсінген жоқ. (Інжілдеайтылғандай: “Жарық түнекте сәуле шашты, оны түнекқүшақтай алған жоқ.”). Ол түнекті тастаған бойда колеңкелерәлемі мен шынайы әлемнің айырмашылығын үғады.Дзен мақсаты адамның оз табиғасын тануы болыптабылады. “Өзінді өзің таны” —оның ізденісі осы. Бірақбүл осы заманғы психологтың “ғылыми” танымы емес, озінеөзі объект ретінде белгілі танымшыл интеллектінің білімі;дзендегі өзін озі тану интеллектуалды да, огейсітілген,оқшауланған да таным емес. Бүл танушы мен танылушытүтасып кететін тәжірибенің түтас түрі. Судзуки бүл жайлыбылай дейді: “Дзеннің негізгі идеясы — ең тура жолмен,Қандай да болмасын, сыртқы немесе ойға келген нәрсеніңкөмегінсіз, оз болмысының ішкі жүмысына жанасу”.28Осы бір оз табиғанды интуитивті түрде қармау интеллектуалдынемесе сыртқы емес, ішкі тәжірибе болып табылады.Интеллектуалды және тәжірибелік таным арасындағыаиырма-шылық дзен-буддизм үшін ерекше маңызды жәнебатыстың дзенді үйренушілері үшін ең басты қиындыктардың28 ibid., р.44307