Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

- Tipologia enuntziatiboak
109
Igorlea eta enuntziazio egoeraren erlazioa da oinarrizko printzipioa
tipologia enuntziatiboetan. Erlazio hori hiru parametroren araberakoa da:
igorlea, solaskidea, espazioa eta denboraren araberakoa.
Benveniste (1959, 1971) dugu tipologia honen lehendabiziko
sortzaile. Autore horrek, aldi berean, zenbait lan eskaini zituen: a)
enuntziazioaren definizioa; b) definizio honekin batera markatzaile
linguistikoei buruzko teoria oso bat (izenordainak, aditz formak,
informatzaile espazialak eta denborazkoak, modalizatzaileak). Ezaugarri
horiek bitartekari lana betetzen dute lokutorearen eta enuntziatuaren artean;
c) diskurtsoen tipologia baten proposamena, aipatu markatzaile horien
agerpena/agerpen eza eta dentsitatea; konbinaketa honek ahalezko aukera
enuntziatiboak emango ditu emaitza modura –enuntziazio pertsonala eta
enuntziazio historikoa–. Combettes eta Fresson (1975) autoreen esanetan
proposamen hori ez dagokio testuen tipologiari, mundu enuntziatiboari
baizik. Petitjean-ek (1989) esaten duen bezala, ez zaio tipologia honi
aplikazio didaktikorik ikusi, baina teoria mailakoa da bere ekarpena.
Oinarri tipologiko honen luzapen modura hartzen dira ondorengo lanak, bai
enuntziazioaren nozioa birformulatzera eramaten dutenak eta bai
markatzaile linguistikoen paradigma zorroztera eramaten dutenak ere.
Honen luzapenak dira, esaterako, Berrendonner (1986) autoreak garatutako
enuntziatzailearen “memoria diskurtsiboa” eta igorle eta hartzailearen
arteko “jakintza konpartituak”. Hamaika lan egin dira ildo honi jarraituz,
baina guk ez ditugu guztiak zehaztuko.
Benveniste-ren ostean datozenek honako eta antzeko galderei erantzungo
diete:
- Nola sailkatu iraganean eta lehenengo pertsonan idatzitako
testuak?, orain aldian idatzitako “Nouveau Roman”-eko fikzioak
ez ote dira diskurtsoak? Eta orain aldian idatzitako testu
teorikoak?
Simonin-Grunbach-ek (1975, 1984) eta Bronckart-ek (1985)
sortutako tipologietan aurkituko dute erantzuna honelako galderek.
-Tipologia komunikatzaileak edo funtzionalak
Tipologia funtzionalak dira ugarienak. Komunikazioan betetzen
duten funtzioaren arabera sailkatzen dira testuak. Tipologia hauek hizkuntz
jarduera ulertzera bideratuta daude, eta orobat bere funtzioak. Horrela,
autore batzuk funtzio komunak dituzten testuak biltzen dituzte: azalpena,
persuasiboa, erreferentziala eta literarioa; eta horietariko bakoitzak, aldi
berean, bigarren mailako funtzio bat bete dezake (esaterako,