Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

ikuspuntu formalista eta unibertsalizatzailearekiko menpetasuna hautsi nahi
dute, ez bakarrik gramatika sortzailetik etorritako ereduekiko, baita ere,
testuaren gramatikatik datozenekiko ere. Formalisten ikuspuntuaren eta
aipatu ikuspuntu berri horren arteko desberdintasun nabarmenenak bitara
ekar daitezke (Bronckart & Schneuwly, 1991):
1) Hizkuntzaren psikologiaren arazo nagusiena ez da gaitasun
homogeneoa definituko duen hizkuntz eredu ideal bat sortzea,
hizkuntz praktiken aniztasunaren berri ematea, baizik.
2) Metodologiari dagokionez, hizkuntza kontestu ezberdinetara nola
egokitzen den aztertuko duen "kanpoko" ikuspegia aurkitzea
da, besteak beste, hizkuntz psikologiaren egitekoa.
Aipatu ikuspegia izendatzeko "psikolinguistika" terminoa ez da
aproposa, bere jatorria hizkuntz eredu chomskyarrean aurkitzen baita. Bere
ordez, "hizkuntzaren psikologia" terminoa hartuko da (Schneuwly &
Dolz, 1989). Jakina da, gainera, proposatutako izen berri honek baduela
zerikusia Vigotsky eta Leontiev autoreek sortutako teoriarekin –inguru
sozialarekin harremanetan garatzen dira hizkuntz portaerak– (Vigotsky,
1934, 1984).
Ildo beretik abiatzen da Chiss (1989, 49.or.) autorea ere, esaten
duenean hizkuntzaren psikologiaren subjektu eredua, hizkuntz ekintzaren
subjektua dela; ikuspegi horrek, jakina, eten egin zuen psikologia
aplikatuarekiko edo psikopedagogiarekiko lotura. Modu berean, Piageten
lanek "ikaslearengan" (subjektuarengan) ardaztuak izanagatik, hain zuzen,
psikolinguistika sortzailearen lanekiko lotura eten egin zuten bezala. Eta,
kate horri jarraituz, Vigotskyren "hizkuntz ekintza sozialen" ikuspuntuak
eten egin zuen Piageten "barne prozesuei" buruzko ikuspuntuarekiko.
Hizkuntz ekintza da hizkuntzaren psikologiaren benetako objektua.
Gizakiak jarduten duen kontestu soziokulturaletan kokatu behar dugu
“ekintza” nozioa (Wertsch, 1988). Elkoki-k (1927) 21 , Vygotskyren
ikasleak, ekintzen artean ondokoak aipatzen ditu: jolasa, instruzio jarduera
(hezkuntza formala) eta lana. Ekintza baten ezaugarririk garrantzizkoena
hauxe da: ez dagokio, bereziki, testuinguru fisiko edo pertzepziozko jakin
bati, eta gainera, testuinguru horrek ez du ekintza mugatzen. Areago,
kontestuan jarduten duten partaideek ezarritako interpretazio edo
sorkuntza sozio-kulturala da ekintza (Wertsch, 1988, 211 or.).
Schneuwly-k (1988a), berriz, honela definitzen du hizkuntz ekintza:
21 Wertsch-ek (1988) aipatuta.
42