Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

2. Testualizazio mekanismoak
Sarrera
Esan bezala, atal honetan diskurtsoaren funtzionamendurako eredu
psikologikoaren proposamen eta teorietara mugatuko gara, horiek baitira,
batik bat, gure testuak karakterizatzeko aukeratutako markoa. Hasteko,
esango dugu, teoria honek, aipatu bi mekanismoak −kohesioa eta
konexioa− testualizazio mekanismo izenean biltzen dituela, eta beraz,
horrekin emango diogu hasiera atal honi.
2.1. Testualizazio mekanismoak: izaera eta osagarriak
Testu enpiriko guztiek, edozein motatakoak direla ere, osotasun
koherentea osatzen dute: ekintzazko egoera bati giltzatutako unitate
komunikatiboa. Hartzaileak bere horretan uler eta interpreta dezan sortu da
osotasun koherente hori. (Bronckart, 1996).
Testualizazio mekanismoak eta kontuan hartze enuntziatiborako
mekanismoak 72 dira testuari koherentzia emango diotenak. Koherentzia
terminoa testu-generoak eta diskurtso motek ekoizpen-testuinguruarekiko
dituzten harremanak adierazteko gordetzen da. Baieztapen hau hobeto
ulertzeko, hona hemen Larringanek (1998a) jartzen duen adibidea:
“Koherentzia testuala (eta diskurtsiboa) zer den jakiteko, testu baten laburpena
egin behar dugunean ederki asko ageri zaigu. Edo testu baten perifrasia egin behar
dugunean. Sorburu testuaren (T) laburpena (t) egitean, T eta t baliokideak izan
behar dutela esaten da, edo koherentzia behar dutela izan. Ez da holakorik esaten
kohesioa edo konexioa dagokienean. Intentzio bera,(...) hitz desberdinez lor daiteke.
Globala zein partziala izan, koherentziak ez du iraupenarekin zerikusirik, hau da, ez
da testualizazio-mekanismo osoa eta betea, nahiz eta testualizazio-mekanismoek
parte hartu duten haren burutzapenean” (82. or.)
Testualizazio mekanismoak azpiegitura mailako unitateak dira, eta
eduki tematikoaren progresioa artikulatzen dute. Hizkuntz unitateen kateak
(edo serie isotopikoak) erabiliz, ibilbide anitzetan antolatzen dituzte eduki
horiek. Mekanismo horiek –koherentzia eta eduki tematikoa ez bezala−
testuaren linealtasunari lotzen zaizkio, haren artikulazio nagusiak
(hierarkikoak, logikoak, denborazkoak...) markatuz. Esan behar da
hartzaileari zuzenduak daudela batez ere.
72 “Kontuan hartze enuntziatiborako mekanismoak” kapitulu honetako 6. puntuan aztertu ditugu.
156