Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

- Testu informatiboetan, anaforak bi kategoritako egilei –aipatu
ekintzen egilei– egiten diete maiz erreferentzia: “gelditzen dena” eta
“beste jokalariak”. Izen izenordainak dira kategoria nagusia, jarraian
erlatibozko izenordainak eta izenordain erakusleak. Nominalizazio bat
edo beste ere ikusi da. Horiek guztiak bilbetan antolatzen dira.
Ikasmaila ezberdinetako haurrengan garapen nabaria ikusi da anafora
nominalen erabileran, egileen erreferentzia egiteko modu anitzetan batik
bat: ordezkapen lexikaletan, esaterako. 6. ikasmailan oso nabaria da
“gelditzen dena” eta “besteak” –en artean egiten den oposaketa soila ikustea;
8. ikasmailan, ordea, “beste jokalariak” izendatzeko aniztasun handiagoa
ikusi da (“ses compagnons, les autres participants, les autres joueurs”).
- Kontaketetan, unitate anaforikoak bigarren mailako egileei egiten diote
erreferentzia, objektu eta ekintza tokiei. Kategoria nagusia 1. eta 2.
pertsonako izenordain posesiboak dira eta jarraian izenordain
pertsonalak. Hirugarren kategoria nagusia errepikapena da.
Izenordain posesiboak enuntziatzaile/hartzaileen arteko inplikazioaren
aztarnak dira.
Anafora nominalek funtzionamendu lokala daukate eta bilbe laburretan
antolatzen dira. Errepikapena da gehien erabiltzen den kategoria, izen
propioena nagusiki. Anafora nominalen aniztasuna ikasmailen arabera
hazten doa (de Weck-ek aipatua, 1986, 140.or.).
- Narrazioetan, anafora nominalak dira nagusi eta ezaugarri hau
ainguraketa disjuntoari leporatzen zaio– berreskurapen esplizitoak behar
ditu narrazioak elementu erreferentzialetarako (egile nagusiak
berreskuratzeko, tresnak, ekintzak)–. Horrela, egileen aniztasuna
izenordainez eta errepikapen eta determinazio bidez berreskuratzen da,
erreferentziazko anbiguotasuna baztertuz. Anafora nominalak /
pronominalak oposaketak zenbait oposaketazko berreskurapen
ahalbideratzen du: egile kolektiboa / kolektiboko partaidea, heroia /
bigarren mailako egilea, egilea / tresna, eta gai ezberdinak.
Ikasleen ikasmaila gora doan heinean, errepikapen gutxiago ikusi da eta
horrekin batera, anafora nominalen dibertsifikazioa. Errepikapenen
ordez –izen propioena nagusiki– ikasle zaharrenek determinazio
bidezko anafora nominalak ere erabiltzen dituzte aktanteak sartzeko [IS
(Izena+determinatzaile zehaztugabea)] De Weck (1986, 138-139).
-Azalpenezko testuan 92 Rosat-ek (1995) ikuspuntu ezberdinetatik
aztertzen ditu anaforak: a) Testu fase bakoitzari dagokionean; b) anaforen
bilbei dagokienean eta c) anafora kategoriei dagokienean.
92 Azalpenezko testuetan agertzen diren anafora kategoriak Rosat (1995) autoreak aztertu ditu bere
doktorego tesian. Horretarako SDko bat erabili du. Gu hemen ondotestuan jasotako emaitzez arituko gara
194