Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

199
Erreferentea sartzeari dagokionean, esaterako, antzeko emaitzak
izan dira ikerlan ezberdinetan (Warden, 1976, 1981; Hickmann, 1980, 1984
eta 1987). 9-10 urte arte ez da erreferenterik (gaia) sartzen sistematikoki
(adierazpen on baterako beharrezkoa dena). Adin horretara arte, sarrera
deiktiko ugari ikusi da eta haur gazteagoengan horiek baino sarrera-forma
“primitiboagoak” oraindik ere: gehiago edo gutxiago esplizitatutako
etiketatze formak, alegia, (hau X da; X bat; Xa; X): “Horse” edo “Horse
and a cow” ( Hickmann, 1980, 247.or).
Dena den, eta autore honek esaten duen bezala, erreferenteen sarrera
horiek kontestu ez linguistikoari daude lotuta eta, beraz, ez daude
diskurtsoan ainguratuta oraindik. Aipatu autoreak, bilakaera bat ikusten du
haurrengan erreferentziari eusterakoan. Haur txikiek modu ezberdinez
tratatzen dituzte kontaketaren pertsonajeak eta enuntziatuak: etiketatze
mekanismoak ikusi ditu pertsonaje bera izendatzeko irudi batetik bestera,
aldi berean enuntziatuak elkar independienteak dira eta dependienteak
kontestu ez linguistikoekiko.
Aurrerago, izenordeak eta determinatzaile zehaztuak agertzen
direnean, funtzionamendu intralinguistikoa ikusten da.
Orduan ikus daitezke erreferentzia eta erreferenteak mantentzeko
egiten dituzten ahaleginak. Historia batean protagonista batek besteak
baino garrantzi handiagoa duenean ikusten dira ahalegin horiek –izenorde
esplizito edo zero anafora bidez berreskuratzen baita protagonista nagusia–
; eta bigarren mailako pertsonajeak, berriz, izen sintagma bidez eta,
gutxienetan, zenbait izenorde bidez. Hickmann honako ondoriotara heltzen
da “ ce n´est qu´après 7 ans que les enfants présupposent les référents par rapport au
co-texte et/ou ne les “ré-introduisent” plus d´énoncé lorsque c´est clairement possible,
notamment lors-qu´ils se réfèrent souvent à un même personnage principalement
présenté comme agent et/ou sujet d´une image à l´autre” (1987, 256. or).
Karmiloff-Smith (1980, 1981,1983 eta 1987) autoreak jakin nahi du
zer arrazoi daukaten 4-9 urte bitarteko haurrek izenordainak erabiltzeko
edo ez erabiltzeko. Autore honen lanei esker dakigu garapen bat dagoela
narrazio testuen eraikuntzan, testuak gero eta konpaktoagoak eta
kohesionatuagoak direla; baina, zergatik?
Ildo beretik abiatzen dira Pellegrini, Galda eta Rubin (1984)
autoreak. Hauek testu mota ezberdinetan erabilitako kohesio unitateak
analizatu dituzte. –7, 9 eta 11 urteko haurrek ekoiztutako narrazioak eta
testu persuasiboak (persuasifs) (ahozkoak eta idatzizkoak)–. Ahozko eta
idatzizko testuen arteko ezberdintasunak adinaren araberakoak dira baina,