Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

233
datozen operazioak laburtuz (katafora) edo aurretik esandakoak
birgogoratuz– eta modu batera zein bestera, laburtuz. Anaforak ez izan
arren, testu kohesioan betetzen duten funtzioa garrantzitsua dela eta
aukeratu ditugu gure analisirako. Esapide hauetan gainezarririk ematen dira
testualizazioaren bi mekanismoak: konexioa eta kohesioa.
Aztertutako testuetan, oro har, errazak dira identifikatzeko, perpausa itxura
izateaz gain, gehienetan bi puntutan (:) bukatzen direlako.
Hona hemen adibidea:
(16) “Prozesuan, honako faseok burutzen dira: - Labeko zulotik modu jarraian
isurtzen den beira urtuaren zati txiki bat mozten da. – Putz egin beharreko
beira lehenengo forma emateko molde metaliko baten goialdetik sartzen
da.- Moldearen behealdetik putz egiten da, beirari moldearen forma
emateko. –Lehenengo moldea ireki ondoren, beirazko pieza akaberamoldera
sartzen da, eta berriro berotzen da beira biguntzeko. –Putz egiten da
berriz ere, pieza taxuz moldeaturik behin betiko forma emateko. –Akaberamoldea
ireki eta pieza bukatua atera behar da”(Beira piezen prestakuntza,
PE, 21.testua)
Ikasleen testuetan, esaterako, unitate hauen gabeziak testuaren
hurrenkeran sor dezakeen distortsioa azaldu nahi dugu hemen.
Ikasle zenbaitek prozesuaren urratsak deskribatzen dituzte –pauso
guztiei hurrenkera egokia emanez– baina ez dute urratsen arteko lotura
sendorik egiten eta prozesuaren bukaeran honako antzeko zerbait daukagu:
“Mertxika egokienak, kaltetu gabeak, tamaina berekoak, azal eta hezurrik
gabeak eta partituak ditugu. Prest ditugu kontserban sartzeko.” Irakurleak
aipatu deslotura sentsazioa jasotzen du honelako testuak irakurtzean, eta,
horrek –irakurle trebea den heinean–, inferentziak eginez, loturak
gainezarri beharko dizkie testuaren urratsei. Baina zer egitea falta da
testuan, urrats guztiak zerrendatuta badaude, eta, gainera, ematen direneko
orden berean emanak badaude? Ez da faktore bakarra horrelako distortsioa
sortzen duena, baina esapide metadiskurtsiboek testuaren aldian-aldiko atal
desberdinak elkarlotzen laguntzen dute. Hori dela eta, aparteko itema eman
nahi izan diogu unitate honi, nahiz eta anaforen kategorizaziokonbentzionaletan
aparteko tokirik eman ez.
2.3.2.5.Paratestuaren erreferentzia
Aztertutako testu idatzietan zenbait aipamen egiten zaizkio
paratestuan dauden irudi, grafika, eta abarri. Horiek guztiak dira hemen
sailkatu ditugunak. Entziklopedia testuetan paratestuko elementuak asko
eta garrantzitsuak izaten dira, oro har. Baina guk corpusa aukeratzeko