Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

Modu horretara, testuan objektu bera izendatzeko erabilitako
birformulazioen arteko erlazio semantikoak aztertzen ditu –gai bera
izendatzeko definizioen zerrenda eta termino bera izendatzeko
erreferentekideen zerrenda alderatuz–.
Beacco & Moirand (1995, 35.or.) autoreek hiru multzo handitan
banatzen dute erlazio horien izaera:
a) sinonimia, antonimia, parasonimia, hypo/hyperonimia bidezko
erlazioa. Erlazio horiek lexiko espezializatuaren antolaketa
adierazten dute. Hona hemen adibide bikotea: endocardia
bakterianoa infekzio larria bihotzeko gaixotasuna
gaixotasuna (Moirand,1994); ultzera zauria trastornoa
(Gazteen Entziklopedia, 1992)
b) metonimia bidezko erlazioak, eremu teknologikoetan maiz
gertatzen dira. Erlazio honen bitartez hitz teknikoa baztertu eta
ordezkoa aurkitzen da, bere funtzioaz edo beste ezaugarri batez
ordezkatuz. Hona hemen adibide bat: “minitel”a, telematika
alorrean videotex sistemaren derrigorrezko terminala da, baina
zenbait gizarte komunikabidetan “zerbitzu” hitzaren bidez
berrartzen da kontzeptu hori (Moirand &beste batzuk, 1993);
c) erlazio metaforikoak, aipatu aurreko biak ez bezala, hauek
diskurtsoaren mugetan kokatu behar dira. Hona hemen adibide
bat: aurreko adibidean “minitel” hitzaren ordez “ ce vénérable
bébé" (Reboul-el aipatua, 1994) edo laser izpiak izendatzeko "
lifting ou lumière de jouvence" erabiltzea (Mortureux, 1993).
Bi adibide horiekin –definizioa emateko era eta lexikoaren
erabilerarekin– erakutsi nahi izan dugu testu-genero ezberdinetan
behagarriak diren ezaugarri ezberdinak atzeman daitezkeela, eta, gainera,
horien jatorria komunikazio egoeraren parametroen arabera izaten dela.
Beraz, aztergai dugun "azalpenezko testu entziklopedikoa"
karakterizatzeko, aurrera egingo dugu eta bulgarizazio testuaren
ezaugarrietara etorri.
2. Bulgarizazio testua
Zientziaren bulgarizazioa oso fenomeno berria dugu; XIX.
mendearen erdialdera sortu zen, zientzilarien eta gizarte xumearen artean
zientziaren ezagutzak partitzeko helburuarekin. Dakigunez, ordura arte
zientzilari pribilegiatuen erresuma itxia zen zientzia.
128