Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

165
c) Beste lokuzio eta esapide batzuk, lotura, atalketa edota antolaketa
zereginetan agertzen direnak, nahiz eta, zenbaitetan, modalizazioarekin
estuki lotuak azaldu: alde batetik...;bestetik...; lehenbizi... bigarrenik....
hirugarrenik...; nolanahi ere, beste hitzetan, laburbilduz, duela hiru
urte, zentzu horretan, horrek ez du esan nahi, esan nahi baita, ikus
daitekeenez, -i dagokionez,...
Arestian esan bezala, Bronckart-en (1996) esanetan, konexio-markak
kategoria gramatikal 77 –diskurtsoaren ataletakoak– ezberdinak dira
(adberbioak, atzizkiak eta aurrizkiak, konjuntziozko lokuzioak,
koordinagailuak, subordinagailuak etab.), sintagma ezberdinetan antolatzen
dira (izen sintagma, etab.) eta funtzio espezifikoak betetzen dituzte makro
edo mikro-sintaxiaren mailetan. Estatus ezberdin horiez gain ere, unitate
horiek konexioan betetzen duten funtzioaren arabera sailka daitezke; marko
honetan ezagutzen ditugu, bada, testu-antolatzaileak.
Testu antolatzaileen lan-eremua definitzea ezinbestekoa da unitate
hauen egitekoa ulertzeko. Unitate hauetako zenbaitek proposizioetan
hartzen duten tokiagatik dakigu antolatzailea den ala ez; beraz, hainbat
kasutan ezin da esan absolutoki zeintzuk unitate diren antolatzaileak.
Batzuetan proposizioaren barruan hartutako kokapenarekin batera
puntuazio markek definituko dute unitatearen izaera. Hona hemen adibide
bat: (2)ko berehala ez da lokailua, (3)koa, aldiz, bai:
(2) " Berehala etorriko naiz"
(3) "Berehala., lehortu egiten da..."
Bestalde, testu-antolatzaile horiek funtzio ezberdinak bete ditzakete
testuaren barnean; funtzio horiek konexio-mekanismoak bete ditzaketen
berberak dira: segmentazio unitateak, balizatze unitateak, paketatze
unitateak, kateatze unitateak eta elkarlotze unitateak.
Hona hemen testu-antolatzaileak hobeto definitzeko, era laburrean,
beste zenbait ezaugarri: a) ez dira proposizio-egituren osagaietarikoak; b)
proposizio egiturek elkarrekiko duten loturen adierazgailu dira, edo beren artean duten
antolatze-moduena, ko-testuarekiko eta produkzio-egoerarekiko txertakuntza gauzatuz;
c) ez dagokie, oro har, komunztadura gertakaririk (numeroa, kasu-marka,...); d)
salbuespen batzuk gorabehera, ez dira deklinatzen ahal; e) kategoria zabala, baina
mugatua osatzen dute (izenak ez bezala, adibidez) (Larringan, 1998a, 84. or.).
77 Bronckart-ek (1996) esaten duen bezala, badira beste konexio marka batzuk ere: para-linguistikoak.
Idatzian: orriratzea (izenburu eta azpi-izenburuak; kapitulu eta paragrafoen banaketa) eta puntuazio
markak. Ahozkoan, berriz, luzera ezberdineko isiluneei dagozkien markak eta entonazioaren azentuari
dagozkionak.