Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

Batzuentzat (neogramatikoentzat), oposaketa honek sustrai
psikologikoa du eta horren arabera, komunikazio orok behar dituen bi une
ezberdin bereizten dira: bat, gaia aipatzen den unea, eta, bi, gaiari buruz
zerbait berria adierazten den unea (Ducrot, 1972). Oposaketa funtzionala
dugu hori, hizkuntzak baliabide ezberdinez kanporatzen dituena. Firbas-ek
(1964) aipatua, Mathesius-ek sartzen ditu “tema” eta “rema” nozioak.
Honela definitzen du tema: “ezagutzen duguna, emandako egoeran
ebidentea eta berari buruz hiztunak eraikitzen duen diskurtsoa”. Definizio
hori “ezaguna/berria” oposaketan oinarritutakoa, Firbas-ek (1964) eta
Danès-ek (1964) berreskuratu, eta bigarren autoreak hiru maila
ezberdintzen dituen hizkuntz ikuspegia definituko du: perpausaren egitura
sintaktikoa, perpausaren egitura semantikoa eta enuntziatuaren antolaketa.
Azken hori da orain interesatzen zaigun bakarra.
“[...] nos hace comprender cómo las estructuras sintácticas y semánticas
funcionan en el acto concreto de la comunicación [...]. Las condiciones de este
acto de comunicación están determinadas por el carácter general y las
regularidades de la materialización lineal [...] del enunciado, por una parte, y,
por la otra, por el contenido extralingüístico del mensaje, por el contexto [...] y
por la actitud del hablante respecto al mensaje y respecto al interlocutor”
(Danès, 1964, 227.or.)
Parametro ezberdin horiek lagunduta uler daiteke Firbas-ek
proposatzen duen enuntziatuaren dinamismo komunikatiboa. Modu
horretara, enuntziatuaren barnean subjektu gramatikala da dinamismo
ahulena duen unitatea. Gehienetan subjektua enuntziatuaren hasieran joaten
da.
Halliday-k (1967) berreskuratu egiten du nozio hori eta hizkuntzaren
funtzionamendurako hiru sistemadun analisi-motan txertatzen du:
“transitibitatearen”sistema, perpausan kokatua eta hizkuntzaz kanpoko
errealitateak perpausean duen eraginean oinarritua; modalitateen sistema,
solaskideen arteko erlazioak bideratzen duena (galderak, aginduak,
deklarazioak, etab); eta azkenik, sistema tematikoa, enuntziatuek emandako
informazioaren antolaketaz arduratzen dena. Maila honetan, unitateak ez
dira gertakarien errepresentagarritzat hartzen, mezu baten partaide modura
baizik, diskurtsoan aurretik daudenekin lotuak eta benetako ekintza
komunikatiboa osatzen dutenak. Ildo honetan sortutako teorietan, Hallidayrena
da argiena.
Hizkuntz unitate batzuk ekintza baten adierazpideak dira. Ingeles
filosofia analitikoa ere konklusio honetara heldu da. Ildo honetatik abiatzen
91