Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

zailtasunak direla eta, psikolinguistika ebolutiboak aspaldidanik aztertu
izan du horien garapen prozesua. Hona hemen zenbait ikerketa:
birformulazio anaforikoak (Karmiloff-Smith, 1981; Hicmann, 1985);
konektakariak (Schneuwly & Rosat, 1986); euskaraz, antolatzaileak
(Larringan,1996); aditz denborak (Fayol, 1985) eta euskaraz, ( Arbilla &
Kaifer, 1988; Kaifer & Del Valle, 1992; Plazaola-Giger, 1993);
birformulazio perifrastikoak (Charolles & Coltier, 1986); Puntuaziomarkak
eta konektakariak haur eta helduengan (Chanquoy eta Fayol,
1991); Mouchon, Fayol eta Gombert-ek (1991), antolatzaileen erabilera
edo erabilera eza erabilera-baldintzen menpe dagoela diote, eta ez unitate
horien zailtasunaren menpe. Anaforak ikasleen testuetan 73 (Schneuwly,
1988b; De Weck, 1991; De Weck eta Schneuwly, 1994; Rosat, 1995;
Apothéloz, 1995); eta euskaraz (Idiazabal eta Larringan, 1996, 1997;
Garcia, 1998, 1999; Ocio, 1998; Ocio eta Bilbao, 1999; Sainz Osinaga,
1998) .Horiez gain, adibide modura aipatuko dugu (ahozkoa bada ere) De
Weck (1997) autoreak, adin ezberdinetako haur afasiko eta ez-afasikoak
konexio eta kohesio mekanismoen erabileran dituzten aldeen inguruko
ikerketa interesgarria.
Eginiko ikerketen emaitzen arabera ondorio asko atera badaitezke
ere, guri orain gehien interesatzen zaiguna aipatuko dugu: barne kontestuari
erreferentzia egiten dioten hizkuntz unitate horiek erabiltzeko, testuarekiko
distantziamendua eskatzen diola idazleari, eta, horra hor, hizkuntza
idatziaren garapenean unitate horiek, oro har, berantiarrak izatearen
arrazoia.
Vigotskyren hitzetan, jarrera konszientea eta borondatezkoa
eskatzen dio hizkuntza idatziak idazleari. Hemen oinarritzen da hizkuntza
idatziaren funtzio psikikoa.
Idatziaren finkotasunak, bestalde, testu barneko erlazioei eragiten
die: horiek, ahozko barne erlazioekin alderatuz, sistematikoagoak,
konplexoagoak eta iraunkorragoak dira. Olson-ek (1977) esan zuen bezala:
"esanahia, nagusiki, testuan bertan dago".
Aipatu hiru bitartekaritza-motek oso harreman hestua dute testu
barruan. Hizkuntz ekintzaren barne-kontrolerako, bada, honako alderdi
guztien aldi bereko transformazioak behar dira (Schneuwly, 1988a):
egoeraren parametroen irudikatze konszientea, zirriborro-mentala eratzeko
eredu testualak, testualizazio lanerako prozeduren analisia. Alderdi horiek
guztiek barne-kontrola osatzen dute; hauxe da, hain zuzen, atal honen
73 Psikologiak izen kohesioagatik, eta bereziki, anaforengatik izan duen interesa dela eta, kapitulu honetan
zehazten ditugu ildo horretatik izan diren ikerketa bideak (ikus 4. puntua).
160