Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

(1974-1992), hizkuntzaren erabilerek enuntziatu forma hartzen dutela
esaten du (ahozkoak eta idatzizkoak), zehatzak eta singularrak diren
enuntziatuak eta giza praxiaren eremu bati edo beste bati dagozkienak,
gainera. Enuntziatu horiek bi alderdi nagusien lekuko dira: bata, edukien
mailakoa dena (bere bitartez esaten dena, mintzagaiarena); eta bestea,
esateko moduari dagokiona, hau da, une horretan eta hizkuntza indibidual
horretarako aukeratu den egituraketa edo antolaketarena, nagusiki; eta baita
aukeratu diren baliabide lexikalak, gramatikalak eta abar ere.
Horietako enuntziatu bakoitza indibiduala da, baina hizkuntz
erabilera eremu bakoitzak bere ereduak garatzen ditu, gutxi-asko
egonkorrak direnak. Enuntziatu horiek, bada, genero izenez ezagutzen
ditugu. Genero horiek, beraz, hizkuntz komunitate batek garatutako emaitza
linguistiko eta kulturalak dira, bertan isladatuko baitira komunitate horrek
hizkuntzarekin ezezik, kultura mailan ere duen funtzionatzeko modua.
Beraz, hizkuntza bateko komunitateak hizkuntzarekin funtzionatzeko
duen moduaren islada dira testu-generoak. Genero horiek belaunaldiz
belaunaldi transmititu eta garatzen dira komunitate bakoitzean. Horra hor,
bakoitzak izan dezakeen espezifikotasunaren arrazoia.
Baina noiz eta nola sortzen dira diskurtsoak? Galdera interesgarri
honen erantzunean egon daitezke gordeta euskara moduko hizkuntza
(minoritario eta minorizatu) batean eraikitzen ari diren diskurtsoak
ulertzeko zenbait irizpide. Foucault-ek (1970) formakuntza diskurtsiboen
inguruan garatu zuen teorian oinarritzen bagara, jakingo dugu formakuntza
diskurtsibo batzuk osatzera heltzen direla baina beste batzuk ez. Historian
zehar diskurtso berriak eraikitzen ari dira, eta eraikitako diskurtsoetan
aldaketak somatzen dira. Beraz, diskurtsoa gauza dinamikoa da, bai
sorreran eta baita osaera prozesuan ere.
Gure analisirako aukeratu dugun genero-motara etorriz, eta arestian
egin dugun azalpenaren argitan, pare bat gauza esan nahi genituzke: 1)
Testu entziklopedikoa oso genero berria da euskeraz –ez beste zenbait
hizkuntzatan; beste batzuetan, ezezaguna da oraindik–. Horrekin esan nahi
dugu, genero horren testuen deskribapena eta irakurketa egiteko ez duela
balio, gure ustetan behintzat, euskaran tradizio handia duten generoa(k)
(literatura, esaterako) deskribatzeko eta irakurtzeko erabiltzen ditugun
parametroak besterik gabe aplikatzea. Bestalde, genero-enziklopedikoaren
euskarazko testuek izan dezaketen “berri kutsua” (tradizio falta, alegia),
beste genero askok (kazetaritzak, fisikak, informatikak, esaterako) eduki
dezaketenaren parekoa dela uste da. Fenomeno hau, bestalde, guztiz
normaltzat jotzen da hizkuntza ez normaldu eta minoritarioen kasuan, hots,
214