Azalpenezko testu entziklopedikoaren azterketa eta ... - Euskara

ek (1987) alfabetizazio maila ezberdinak daudela esaten du, oinarrizko
mailatik hasi eta metakognitibo deitzen duen mailara arte. Autore honen
ustetan, eskolak azken-maila hau lortzera bideratu beharko lituzke bere
ahaleginak.
Aipagarria da, bestalde, ahozkoan eta idatzizkoan "kontrolaren"
nozioa. Egoera kognitibo baten aurrean, hiru kontrol mota izan daitezkeela
dio Labarcak (1985): 1) Burutu nahi duen jarduera pertsonarentzat horren
zaila izanik, gainditu ezin duenean. Kasu honetan jarduerak berak pertsona
kontrolatzen duela esaten da. 2) Pertsonak jarduera burutu nahi du eta
horretarako beste pertsona batzuen laguntzaz baliatzen da. Kasu honetan
beste batzuek kontrolatuta dagoela esaten da. Kanpoko kontrol edo
erregulatze modua era ezberdinetan egin daiteke. Guk hemen, sekuentzia
didaktikoaren 30 barnean irakaslearen laguntzaz gain, beste tresna batzuk
erabiltzen ditugu eta "erregulatzaile" edo "autoerregulatzaile" deituko
diegu, besteak beste: kontrol-zerrenda autoerregulatzaile modura; ikasleen
ekoizpenak eta testu-ereduak kanpo-erregulatzaile modura (Bain eta
Schneuwly, 1993);... 3) Azkenik, pertsonak berak bakarrik egin ahal du
jarduera; orduan autoerregulatuta dagoela esaten da. Irakaskuntza eredu
vygotskiar hau Labarcak (1985) ahozko hizkuntzari egokitzen dio.
Kontrolaren alderdi hau aprendizaiaren edozer egoeratara egoki daiteke eta
baita, ahozkotik idatzizkora igarotzean –testu dialogaletik monologalak
ekoiztera igarotzean– ikasleak aurkituko dituen zailtasunak hobeto
ulertzeko ere.
Schneuwly-k (1985) esaten duen bezala, egoera dialogalak
ahalbideratzen du gestioa eta etengabeko kanpoko kontrola:
"On pourait dire qu´il y a, pour chaque intervention du locuteur on même pour
chaque énoncé, une boucle de contrôle passant par la situation de production"
(Schneuwly, 1985, 179.or.)
Beraz, norbaitekin aurrez aurre hitz egiten gaudenean, elkarri
erreferentzia egiten dieten enuntziatuen segida kanpoko kontrolari esker
gertatzen da, hots, ekoizpen-egoeraren garapenaren egiturari esker.
Idatzizkoaren egoera, aldiz, bestelakoa da; idatzizkoan ez dago ondoz
ondoko komunikazio-egoeraren kontrolik; aitzitik, komunikazio-egoeraren
irudikapen mental abstraktoa dugu, helburu eta fikziozko hartzailea, edo,
erdizka irudikatuta, eraikita 31 .
30
Sekuentzia didaktikoa, aurrerago zehazten den bezala, hizkuntzaren irakaskuntzarako lanabes
didaktikoa dugu.
31
Komunikazio egoera irudikatzen ez jakiteagatik egiten dituzte ikasleek zenbait hutsegite.
(VII.kapitulua).
53