3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
1960-1970 Dönemi Yozgat Lisesi Mezunları: Öğretmenlerimiz
Mehmet Sağlam
Bozok Üniversitesi Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Eğitimi Ana Bilim Dalı
Amaç: Yozgat Lisesi mimari yapısı ve eğitim faaliyetleriyle Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecine şahit
olmuş tarihsel geçmişi olan bir okuldur. Okulun mezunlarının ifadeleriyle eğitim pratikleri çerçevesinde eğitimin
temel öğelerinden biri olan dönemin öğretmenlerini yeni hatırlamak ve onlara özgü anıları yeniden kurgulamak
önemlidir. Bunu gerçekleştirirken hem kurum tarihi hem de eğitim pratikleri açısından önemli detaylara
ulaşılacağı düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı 1960-1970 döneminde Yozgat Lisesi’nde öğrenci olan kişilerin
öğretmenlerine özgü anımsadıklarını ortaya çıkarmaktır. Bugün 60lı yaşlarında olan dönemin Yozgat Lisesi
öğrencileri öğretmenlerini çeşitli gerekçelerle hatırlamakta ve onlara özgü yazılı belgelerde ulaşamayacağımız
önemli eğitim pratiklerini yeniden kurgulamaktadır.
Yöntem: Çalışmanın amacı sözlü tarih yöntemidir. Sözlü tarih yöntemi, toplumun önemli kesimlerinin
belgelerde ulaşamayacağımız yaşam deneyimlerini ortaya çıkarmada önemli bir işlev görmektedir. Sosyoloji,
antropoloji, tarih ve eğitim gibi pek çok diğer sosyal bilim araştırmalarında da sık sık kullanılan sözlü tarih
yöntemine son zamanlarda çocuk tarihi, eğitim tarihi, eğitim sosyolojisi ve öğrencilerin eğitim pratiklerini
ortaya çıkarmada da başvurulmaktadır. Öğrencilerin gözüyle öğretmenlerin eğitim pratiklerine ilişkin yazılı
belgelere ulaşmak oldukça sınırlıdır ya da neredeyse yok gibidir. Bu vesileyle öğrencilerin öğretmenlerine özgü
anımsadıklarını, doğasında eleştirel, dönüştürücü ve demokratik özellikleri olan sözlü tarih yöntemiyle gün
ışığına çıkarmak hem eğitim uygulamaları hem de eğitim tarihi ve sosyolojisi için önemlidir. Sözlü tarih yöntemi
tarih boyunca var olan ancak özellikle 20. Yüzyılın başlarından itibaren Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’da
bilimsel bir hüviyet kazanarak beşeri bilimlerde çeşitli araştırmalar için başvurulan bir yöntemdir. Ülkemizde
ise 1990ların başından itibaren daha çok kurum tarihi çalışmaları başta olmak üzere pek çok toplumsal içerikli
çalışmalarda kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışma da hem kurum tarihi hem de eğitim pratikleri ve bunların
öğretmen öğrenci ilişkilerine yansımalarını ortaya koymaktadır.
Bu çalışma için ikisi deneme amaçlı olmak kaydıyla toplam dönemin Yozgat Lisesi öğrencisi olan yirmi
iki kişiyle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu kişilere kartopu yöntemi dediğimiz yöntemle ulaşıldı. Bu kişilerle
görüşmeler gerçekleştirebilmek için kendilerinden randevu alındı. Görüşmeler gerçekleştirilmeden önce ‘sözlü
tarih veri belgesi’ olarak adlandırılan, görüşülen kişilerle ilgili birtakım bilgileri içeren belgeler dolduruldu.
Daha sonra da görüşmeler ses kayıt cihazına kaydedilerek gerçekleştirildi. Her görüşmeden sonra görüşmelerin
nasıl gerçekleştiğini içeren ‘görüşme hikayesi’ denilen hikayeler yazıldı. Daha sonra da bu görüşmelerin özgün
halleri korunarak deşifre edildi. Görüşmeler daha çok dönemin öğrencilerinin, öğretmenlerini hatırlayıp
hatırlamadıklarını, neden onları hatırladıklarını ve onlara özgü anılarını ortaya çıkardı.
Bulgular: 1960-1970 dönemi Yozgat Lisesi mezunlarının tamamı farklı alanlardaki öğretmenlerini
ve okul idarecilerini, onlarla olan iletişimleri ve onların ders içi ve okuldaki eğitim pratiklerine bağlı olarak
hatırlamaktadırlar. Bu iletişim biçimleri ve eğitim pratikleri çeşitlilik arz etmektedir. Örneğin, öğretmenlerinin
disiplinli olmaları, öğrencileriyle iyi iletişimlerinin olması, alan bilgilerinin yeterliliği ve bu bilgileri öğrencilerine
aktarma maharetlerinin kuvvetliliği, dersi değerlendirme kriterlerinin farklılığı, zorluğu ve idealist olmaları onların
öğrencilerinin belleğinde yer edinmelerinde öne çıkmaktadır. Genellikle olumlu ve olumsuz diyebileceğimiz uç
ve zıt durumlar; örneğin, aşırı disiplinli olmak, öğrenciyi sınıfta bırakmak, öğretmenlerin öğrencileri için özverili,
onların farklı olduklarını onlara hissettiriyor olmaları gibi öğretmenlerin eğitim pratikleri onların hatırlanmasını
kolaylaştırmaktadır. Bu çalışmanın bulguları, eğitimcilerin öğrencilerin öğretmenlerini hatırlamalarındaki
gerekçelerini analiz etmeleri ve bunların eğitim kalitesinin arttırılması noktasında yeniden değerlendirilerek
incelemeleri gerektiğini göstermektedir. Bu anlamda tarihsel geçmişi olan Yozgat Lisesi gibi benzer okulların
da hem kurumsal tarihi hem de eğitim pratikleri için sözlü tarih yöntemiyle benzer çalışmalara tabi olması bu
anlamdaki bilgi birikimimizi ve eğitime bakış biçimimizi hem çeşitlendirecek hem de zenginleştirecektir.
Anahtar Kelimeler: eğitim, eğitim pratikleri, öğretmenler, sözlü tarih, Yozgat Lisesi
Sunum: Sözlü
83