3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Okul Terkinin Yordayıcıları
Hüseyin Şimşek
Ahi Evran Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Kırşehir
Giriş: Okul terki, hemen her ülkede önemli bir eğitim sorunu olarak görülmektedir. Zorunlu eğitim süresinin
uzamasına rağmen, özellikle ortaöğretim düzeyinde okul terki devam etmektedir. Örneğin Amerika Birleşik
devletlerinde 2002-2006 yılları arasında bir lise diplomasına sahip olmadan okuldan ayrılan gençlerin oranı % 9.3
iken bu oran Kanada’da % 9.8’dir. (Bowlby, 2005; Laird, Cataldi, Kewel Ramani, ve Chapman, 2008). Gelişmekte
olan ülkelerde okul terki sorununun boyutları daha büyüktür. Örneğin Kuzey Afrika’da öğrencilerin yaklaşık
% 60’ı diploma almadan okuldan ayrılmaktadır (UNESCO, 2003; DE, 2003; Akt: Flisher, Townsend, Chikobvu,
Lombard, King, 2010). Türkiye’de ise Türk-İş tarafından yaptırılan bir araştırmanın sonuçlarına göre 6-14 yaş
grubundaki öğrencilerin % 27’si okula ilgi duymadıklarını ve öğretmenleriyle anlaşamadıklarını belirtmişlerdir.
Eğitimcilerin ve diğer ilgililerin merak ettiği en önemli soru öğrenciler neden okulu terk etmektedirler. Araştırma
sonuçları göstermiştir ki okul terki anlık bir karar olmayıp, çeşitli faktörlerin etkilediği karmaşık bir süreçtir. Bu
süreç bazen akademik başarısızlıkla, bazen dışlanmayla, bazen sosyal veya ailevi nedenlerle başlayabilir. Sürecin
ikinci aşaması okula bağlılığın yitirilmesidir. Son aşama ise okuldan tamamen ayrılmayla tamamlanır. Ancak okul
terki oldukça maliyetli bir sonuçtur. Okulu bırakan bireyler öncelikle kendilerine, daha sonra ailesine ve topluma
katlanması ağır sorunlar getirme riskiyle karşı karşıyadırlar. Zira okulu bırakan bireyler, eğitimini tamamlayan
akranlarına kıyasla, hayata hep bir adım geriden başlar; düşük gelir getiren işlerde çalışma ve sosyal açıdan
dışlanma ve en önemlisi de suç işleme eğilimiyle karşı karşıya kalırlar. Yol açtığı sonuçlar dikkate alındığında,
okulu bırakma çok yönlü bir kayıptır (Kronick, 1994). Araştırma sonuçları, okulu bırakan öğrencilerin mezun
olanlara kıyasla daha fazla işsiz kaldığını, iş bulsalar bile daha az kazanç sağladıklarını, buna ilaveten daha fazla
sosyal yardıma muhtaç olduklarını göstermektedir. Bu nedenle okul terki sadece birey ve okul için değil aynı
zamanda bütün toplum için ciddi bir problemdir (Christle ve Ark., 2007).
Yöntem
Bu araştırma Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki (GAB) lise öğrencilerin okul-çevre değişkenlerinin
okulu bırakma eğilimini yordama gücü ve düzeyini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın verileri Lise
Öğrencilerinin Okulu Bırakma Eğilimi Anketi (OBEA) kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen verilerden yola
çıkarak belirlenen değişkenlerden hangisi veya hangilerinin lise öğrencilerinin okulu bırakma eğilimlerini
açıkladığını belirleyebilmek için çok kategorili lojistik regresyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular
Elde edilen bulgulara göre GAB lise öğrencilerinin okulu bırakma eğiliminin illere göre farklılık gösterdiği
anlaşılmıştır. Okulu bırakma eğilimi en yüksek il Şırnak olurken en düşük il Kilis’tir. Yine okulu bırakma eğilimi
ortalamasının altında olan iller Mardin, Batman ve Gaziantep olurken, ortalamanın üstündeki iller Diyarbakır,
Şanlıurfa ve Siirt illeridir. Lise öğrencilerinin okulu bırakma eğilimlerinin yordayıcı değişkenlerinin belirlenmesi
amacıyla kullanılan lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. Lojistik regresyon analizi demografik değişkenler
ve okul-çevre değişkenleri olmak üzere iki ayrı başlıkta ele alınmıştır. Elde edilen sonuçlar aile desteği ve il
değişkenleri dışındaki değişkenlerin okul terki konusunda manidar yordayıcılar olmadığı belirlenmiştir. Daha
anlamlı bir model elde edilmesi için ileri doğru aşamalı (forwardstepwise) model kullanılarak çok kategorili
lojistik regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda ilk olarak analize giren değişkenlerin kategorilerindeki
gözlem sayıları incelenmiştir. Bu tablodan faydalanılarak “tesadüfî doğruluk oranı” değeri elde edilmiştir. Buna
göre lojistik regresyon analizi tesadüfî doğruluk oranı %52 olarak hesaplanmıştır. Analiz sonucunda elde edilen
doğru sınıflama yüzdesi ise %74’tür. Lojistik regresyon modeli ile elde edilen sınıflama yüzdesinin tesadüfî doğru
sınıflama yüzdesinden büyük olması modelin geçerliğini desteklemektedir.
152