3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Düşük ve Yüksek Mesleki Öz-Yetkinlik Algısına Sahip Sınıf Öğretmenlerinin
Dönüt Verme Biçimlerinin İncelenmesi
Ümit Çimen Çoşğun, Mediha Sarı
Çukurova Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitim Programları ve Öğretim bölümü, Adana
Eğitimde nitelikli bireyler yetiştirme, geçmişten günümüze insanoğlunun önemli çaba alanlarından biri
olagelmiştir. Bu çaba alanının gelecekte de önemini koruyacağı açıktır. Öğretmen, bu alanın baş aktörüdür.
Temel görevi öğrenmeyi sağlamak olan öğretmenlerin, bu görevlerini etkili bir şekilde yerine getirmeleri, sahip
oldukları mesleki nitelikler ve bu nitelikleri etkin bir biçimde kullanabilmeleri ile yakından ilgilidir. Bu noktada
öğretmenlerin kendilerine ilişkin algı ve inançları; mesleki öz-yetkinlikleri yani öz-yeterlik algıları önemlidir.
Öz-yeterliği kişinin kendisinden beklenen durumları yönetmek için gerekli eylemleri düzenleme ve yürütme
yeteneklerine olan inancı olarak tanımlayan Bandura (1995), öz-yeterlik inancının insanların düşüncelerini,
hislerini, motivasyonlarını ve davranışlarını etkilediğini belirtmektedir. Bu bağlamda, öğretmenin sahip olduğu
mesleki öz-yetkinliğin, öğrenme-öğretme süreçlerinde işe koştuğu her uygulama üzerinde etkili bir faktör
olduğu söylenebilir. Öğretmenlerin düzenledikleri öğrenme-öğretme süreçlerinin etkililiğini arttıran önemli
unsurlardan biri de öğrencilere verdikleri dönütler ve bu dönütlerin niteliğidir.
Etkileşim halindeki iki bireyin birbirlerinin mesajlarını nasıl algıladıklarına dair verdikleri karşıt mesajlar
anlamında kullanılan dönüt, eğitim durumlarında kaliteyi en çok etkileyen değişkenlerden biridir. Bu nedenle
dönüt verme becerileri öğretmenin sahip olması gereken en önemli mesleki yeterlikler arasındadır. Öğrencilerin
sınıfta düzenlenen öğrenme etkinliklerine üst düzeyde katılımlarının sağlanması; yaptıkları hataların
zaman geçirilmeden bildirilmesi; bu hataları nasıl düzeltebileceklerinin açıklanması; doğru davranışlarının
onaylandığının belirtilmesi ve pekiştirilmesi; kendilerinden beklenenlerin bildirilmesi gibi pek çok işlevi
olan dönütlerin, öğretmen tarafından kullanılırken yaş, cinsiyet, bireysel farklılıklar gibi öğrenci özelliklerine
dikkat edilmesi gerekir. Öğrencinin akademik, sosyal ve psikolojik gelişimi açısından son derece önemli olan
dönütler, onların özgüvenlerini zedelememeli, aksine özgüvenini ve akademik benlik saygısını yükseltmelidir.
Öğretmenler gerek hizmet öncesi eğitimlerinde aldıkları derslerle, gerekse mesleki deneyimleriyle öğrencilere
en uygun dönüt verme biçimlerini öğrenmekte, mesleki beceri ve yeterlikleri arttıkça da kendilerine yönelik
mesleki algıları olumlu yönde yükselmektedir. Bu durumda mesleki öz-yetkinlik algısı ile etkili dönüt verme
becerilerinin paralel gelişmesi beklenir.
Genel olarak öğretmenlerin öğrenme süreçlerinde uygun dönüt biçimlerini yeterince kullanamadıklarını
ortaya koyan araştırmalar bulunmakla birlikte, mesleki öz-yeterlik algısı yüksek öğretmenlerin öğrencilerine
uygun dönüt vermede daha etkili yöntemler kullandıkları yönünde sonuçlara ulaşan araştırmalar da mevcuttur.
Örneğin Gibson ve Dembo’nun (1985) yaptığı bir çalışmada yüksek mesleki yetkinliğe sahip öğretmenlerin sınıf
içerisinde daha uygun dönüt verme stratejileri kullandıkları belirlenmiştir. Bu bağlamda öğrencilerin çok yönlü
gelişimlerini en çok etkileyen kişiler olan öğretmenlerin mesleki öz-yetkinlik algıları doğrultusunda öğrenmeöğretme
süreçlerinde kullandıkları dönüt biçimlerinin incelenmesi; hem eğitim durumlarında dönütlerin
taşıdığı önemin vurgulanması; hem de öğretmenlerin uygun dönütler verme konusundaki bilgi ve becerilerinin
geliştirilmesine ve meslekte kendini yetersiz algılayan öğretmenlerin özgüven ve öz-yeterliklerinin geliştirilmesine
yönelik önlemler alınması bakımından oldukça önemlidir.
Amaç
Araştırmanın amacı, mesleki açıdan farklı öz-yetkinlik düzeylerine sahip sınıf öğretmenlerinin öğrencilere
verdikleri dönüt biçimlerinin incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:
Sınıf öğretmenlerinin;
1. Mesleki öz-yetkinlik algısı düşük olan sınıf öğretmenlerinin öğrenme-öğretme süreçlerinde tercih ettikleri
dönüt verme biçimleri nelerdir?
2. Mesleki öz-yetkinlik algısı yüksek olan sınıf öğretmenlerinin öğrenme-öğretme süreçlerinde tercih ettikleri
dönüt verme biçimleri nelerdir?
3. Düşük ve yüksek mesleki öz-yetkinlik algısına sahip sınıf öğretmenlerinin öğrenme-öğretme süreçlerinde
tercih ettikleri dönüt verme biçimleri farklılaşmakta mıdır?
106