3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Türkiye’deki Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümlerinin Sürdürülebilir Tasarım
Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi
Tolga Yılmaz
Anadolu Üniversitesi, Endüstriyel Tasarım Bölümü, Eskişehir
Amaç
Üzerinde yaşadığımız Dünya ve bir parçası olduğumuz insan toplumu önemli çevresel/ekolojik ve sosyal
sorunlar ile karşı karşıyadır. Biyoçeşitlilikteki azalma, ozon tabakasındaki aşınma, atıklar, çölleşme, küresel ısınma
ve sonuçları gibi sorunlar doğrudan varlığımızı tehdit edecek ölçeklere ulaşmıştır. Çevresel ve sosyal sorunların en
temel sebeplerinden bir tanesi insanoğlunun üretim tüketim süreçleridir. Bu süreçler içindeki önemli yerleri göz
önüne alındığında, endüstri ürünleri tasarımının (EÜT) ve tasarımcılarının çevresel ve sosyal sorunlar açısından
önemli sorumlulukları bulunmaktadır. “Sürdürülebilir tasarım” yaklaşımı, bu sorumluluklar çerçevesinde çevresel
ve sosyal sorunlara verilmiş güncel bir yanıt olarak değerlendirilmekte ve pek çok araştırmacı, sivil inisiyatifler ve
meslek kuruluşları tarafından kabul görmektedir. Pek çok farklı kapsamda tanımı olmakla beraber sürdürülebilir
tasarım en geniş kapsamı ile “ekonomik ve çevresel sürdürülebilirliğin hedef olduğu bir durumda, tasarımcıların
bu hedefe ulaşmak üzere yaptıkları katkılar” olarak tanımlanabilir. Bu duruma paralel olarak EÜT eğitimi
de “sürdürülebilirlik” ve “sürdürülebilir tasarım” konularını içerecek şekilde değişim geçirmektedir. Avrupa
Birliği, Amerika ve Okyanusya’da yer alan EÜT bölümleri bu değişim konusunda öncülük eden bölümlerdir.
Türkiye’deki bazı EÜT bölümlerinde de gerek zorunlu proje derslerinde gerekse bazı seçmeli derslerde
sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir tasarım çerçevesinde uygulamaların olduğu bilinmektedir. Ancak bu
uygulamaların yaygın olmadığı ve sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir tasarım ile ilgili konuların bölümlerin eğitim
yönelimleri içinde temel bir yer almadığı bilinmektedir. Bununla beraber ulusal tasarım eğitimi politikamız
dahilinde de sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir tasarım konuları gerekli öneme ve vurguya sahip değillerdir. Bu
çalışmanın amacı, AB ile uyum sürecinde olan üniversite sistemimiz içindeki EÜT eğitimi veren bölümlerin,
sürdürülebilir tasarım eğitimi açısından durumlarının değerlendirilebilmesi için bir yöntem önerisinde
bulunmaktır. Bu değerlendirme ve sınıflandırmanın, Türkiye’deki EÜT bölümlerinin öğretim programlarına
sürdürülebilir tasarım ile ilgili konuların entegre edilmesi yönündeki çalışmalara temel oluşturabileceği
değerlendirilmektedir.
Yöntem
Bu çalışmada öncelikli olarak literatür araştırmasından yola çıkılarak, EÜT bölümlerinin sürdürülebilir
tasarım eğitimi açısından durumunu değerlendiren ve bölümler arasında sınıflandırma yapılmasına olanak
tanıyan bir yöntem önerilmiştir. Bu öneri, sürdürülebilir tasarım konusunun öğretim programlarına
entegrasyonu için gerekli süreçleri temel almakta ve bölüm ders tanımları içerisinde yapılacak içerik incelemesini
kapsamaktadır. İçerik incelemesinin temel amacı, öğretim elemanlarının ilgisi ve kişisel çabalarından bağımsız
olarak, üniversite/bölüm tarafından onaylanmış ve tekrar edilebilir bir şekilde lisans öğretim programlarının
içinde yer alan sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir tasarım ile ilgili içerik sunan derslerin belirlenmesidir.
Önerilen yönteme paralelinde, ICSID (International Council of Societies of Industrial Design) üyeleri öncelikli
olmak üzere Türkiye’deki bazı EÜT bölümlerinin ders programları içerisinde içerik incelemesi yapılmıştır. İçerik
incelemesinde kullanılan anahtar kelimeler, sürdürülebilir tasarım kavramının çeşitli tanımlarından yola çıkarak
belirlenmiştir. Bunun yanında içerik incelemesi sonucunda belirlenen yeni kavramlar ve anahtar kelimeler de
araştırmaya dahil edilmiştir.
Başlangıcı, anahtar kelimelerin belirlenme zamanı ve anahtar kelimelerin kaynağı değerlendirildiğinde bu
içerik incelemesi bir “bütünsel (toplamsal) içerik analizi” olarak tanımlanmaktadır.
Sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir tasarım konusunda içerik sunduğu belirlenen dersler, sürdürülebilirliğin
hangi boyutta ele alındığı, dersin işleniş biçimi ve dersin öğrenim sürecinin hangi yılında yer aldığı ile ilgili olarak
ikinci bir incelemeye daha konu olmuştur. Belirlenen dersler ve ders içeriklerinden yola çıkılarak bölümler,
çalışmada önerilen kriterler çerçevesinde sınıflandırılmıştır.
562