3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Öğretmen Adaylarının “Sivilleşme” ve “Sivil Toplum Kuruluşu” Kavramlarına İlişkin
Metaforlarının İncelenmesi
Rüştü Yeşil, Resul Emecen
Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Ağitim Programları ve
Öğretim Anabilim Dalı, Kırşehir
Yirmi birinci yüzyılı karakterize eden kavramlardan biri sivilleşme olmuştur. Özellikle son 15-20 yıl
içerisinde sivilleşme ve onunla ilişkili bazı kavramlar, Türkiye’de de çokça tartışılmaya başlanmıştır. Sivil birey,
sivilleşme, sivil anayasa, svil toplum kuruluşu gibi kavramlar buna örnek olarak verilebilir. Bununla birlikte,
sivilleşme ve onun toplumsal yaşamdaki somut ve örgütlenmiş karşılıkları olan sivil toplum kuruluşlarının ne
olduğu ya da neleri kapsadığı konusunda, kavramın ithal bir özellik taşımasının da bir sonucu olarak, Türkiye’de
tam bir fikir ve tanım birlikteliğinin oluşmadığı söylenebilir.
Öğretmenler, öğrencilerin ve tüm toplumun algısının biçimlenmesinde belirleyici olan kesimlerin belki
de başında gelmektedir. Bu nedenle birey ve toplumun zihin dünyasında bu kavramların doğru bir şekilde
temellendirilmesi görevinin öncelikle öğretmenlere ait olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, öğretmenlerin bu
görevlerini doğru bir şekilde yerine getirebilmeleri için öncelikle, kendi zihin dünyalarında doğru bir temele
oturmuş olmasının gerektiği belirtilmelidir. Bir takım bilinen nesne, eşya ya da varlıklarla ilişkilendirilmek/
benzetilmek yoluyla öğrenme, temel öğrenme ve düşünme yollarından biridir. Öğretmen ya da öğretmen
adaylarının zihin dünyalarında bu kavramların nelerle ne şekilde ilişkilendirilmek/benzetilmek yoluyla
öğrenildiğinin belirlenmesi, onların yapacakları öğretimin de niteliğini belirlemek açısından önemlidir.
Amaç
Araştırmanın temel amacı, öğretmen adaylarının “sivilleşme” ve “sivil toplum kuruluşu” kavramlarına
ilişkin nasıl bir algıya sahip olduklarını ya da bu kavramları ne tür varlık, nesne ya da eşya ile ilişkilendirerek/
benzetimler kurarak anlamlandırdıklarını belirlemektir. Böylelikle, öğretmen adaylarının zihinlerindeki
bu kavramlara ilişkin yapıların eksik ya da yanlışlarının belirlenemesi; onlara ve diğer öğrencilere dönük bu
kavramların öğretiminde ne tür benzetimler ya da ilişkilendirmelerden yararlanılabileceğine ilişkin doğru
tespitlerin yapılabileceği düşünülmektedir.
Yöntem
Bu araştırma, tarama modelinde yürütülen nitel bir çalışmadır. Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var
olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma modelleridir. Bu araştırmada, öğretmen
adaylarının “sivilleşme” ve “sivil toplum kuruluşu” kavramlarına ilişkin zihinlerinde oluşturdukları algılar,
benzetimlerden yararlanarak kendi ifadeleri çerçevesinde betimlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın verileri,
Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesinin altı farklı bölümünün son sınıflarında öğrenim gören toplam 50
öğrenciden oluşmaktadır. Öğrencilerin 25’i kız, 25’i de erkektir.
Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından geliştirilen görüşme formu ile kaynak gruptan toplanmıştır.
Metafor tekniği kullanılarak yapılmış araştırmalardaki soru kalıpları incelenerek bu araştırmanın soru maddeleri
(2 adet) oluşturulmuştur. Maddeler, “sivilleşme” ve “sivil toplum kuruluşu” kavramlarını canlı ya da cansız hangi
varlık, nesne ya da eşyaya benzettikleri ve böyle bir benzetim yapma nedenlerini açıklamalarını isteyecek şekilde
yapılandırılmıştır. Öğrencilerden görüşme formu ile toplanan veriler, iki araştırmacı tarafından birbirlerinden
bağımsız olarak incelenmiş, içerik çözümlemesi yapılmış ve verilen cevaplardan yola çıkarak 15 farklı tema
oluşturulmuştur. Uzlaşılan bu temalar doğrultusunda görüşme formları tekrar incelenmiş ve her bir soru
maddesine öğretmen adaylarının verdiği cevaplar, bu temalar altında gruplanmıştır. Bağımsız olarak yapılan
gruplamalar araştırmacılar tarafından tekrar tartışılmış ve görüşlerin hangi temada değerlendirilmesi gerektiği
konusunda çelişkili kısımların giderilmesi sağlanmıştır.
Bulgular
Araştırmada sivilleşme metaforuna ilişkin 50 öğretmen adayının 44 metafor geliştirdikleri ve bu
metaforlarında toplumsal duyarlılık (f:10), özgür olma (f:9), faydalı olma (f:7), bağımsız olma (f:6:), farklılıklara
saygılı olma (f:4), mücadeleci olma (f:4), aktif olma (f:3), birliktelik (f:3), özgün olma (f:2) ve sorumluluk (f:2)
temaları altında toplandığı saptanmıştır.
99