3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Özel Gereksinimli Bireylere Sahip Ailelerin Yaşadıkları Zorluklar
Mehtap Kot 1 , Serdar Sönmez 1 , Emine Eratay 2
1 Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı,
Zihinsel Engellilerin Eğitimi Bilim Dalı, Bolu
2 Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü,
Zihin Engelliler Öğretmenliği Ana Bilim Dalı, Bolu
Aile sosyal toplumdaki en küçük birimdir ve kişinin ilk öğretmenleri anne babalarıdır. Bu bağlamda okul
çağına gelene kadar kişi birçok beceri ve kavramı aile ortamında öğrenmektedir. Aileler bu süreçte bir takım
zorluklarla karşılaşmaktadır. Ancak özel gereksinimli bireye sahip aileler çok daha fazla zorlukla baş etmek
durumunda kalmaktadır. Günümüz toplumlarında farklı olmak başlı başına problem teşkil etmektedir. Farklı
olan birey toplumdan soyutlanmakta ve kendi dünyasına terk edilmektedir. Toplumdan soyutlanan birey ise
problem durumlarına açık hale gelmektedir.
Bu çalışmanın amacı, Bolu il merkezinde bulunan Özel Gelişim Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezine
devam eden özel gereksinimli çocuğa sahip annelerin görüşleri doğrultusunda, ailelerin yaşadıkları sorunları
saptamaktır. Yapılan bu araştırmada altı özel gereksinimli bireylerin aileleri ile görüşülmüştür. Ailelerin özel
gereksinimli bir çocuğa sahip olduğunu öğrendiği andan itibaren yaşadıkları zorluklar belirlenmiştir.
Bu araştırmada niteliksel araştırma yönteminden görüşme tekniği kullanılmıştır. Görüşme en az iki kişi arasında,
belli bir konu hakkında bilgi toplamak amacıyla sözlü olarak sürdürülen bir iletişim sürecidir ve nitel araştırmalarda
en sık kullanılan veri toplama yöntemidir. Çalışmada zihin özürlü çocukları olan annelerin görüşlerini almak için
yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Görüşmeler bireysel eğitim sınıfında bire-bir görüşme şeklinde
düzenlenmiştir. Yarı-yapılandırılmış görüşmelerde kullanılmak üzere bir dizi soru hazırlanmıştır.
Görüşmelerin tamamı birinci araştırmacı tarafından yapılmıştır. Her görüşme öncesinde araştırmacı
görüşme yapacağı anneye araştırma ile ilgili bilgi vermiş ve annelerin sordukları sorulara araştırmanın amacı
doğrultusunda cevap vermiştir. Görüşmelerin ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınacağı ve kayıtların sadece
araştırmacılar tarafından dinleneceği bilgisi verilmiştir. Görüşmeler esnasında katılımcıların gerçek isimleri gizli
tutulmuş, kod isimleri kullanılmıştır. Görüşmelerde katılımcılara 7 tane soru sorulmuştur.
Araştırmada elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir. İçerik analizi metin ya da metinlerden
oluşan bir kümenin içeriğindeki bazı önemli kelime veya kavramların belirlenmesine yönelik yapılır. Görüşmelerin
hepsi tamamlandıktan sonra ses kayıtlarının yazıya dökümü işlemine geçilmiştir. Ses kayıtlarının yazıya aktarımı
sırasında ses kaydındaki bütün konuşulanlar hiçbir düzeltme yapılmadan olduğu gibi yazılı hale getirilmiştir. Ses
kayıtlarının yazıya dönüştürüldüğü sayfalara ve sayfadaki her bir satıra numara verilmiştir. Dökümlerin doğruluğunu
kontrol etmek amacıyla ses kayıtları tekrar dinlenmiş ve o esnada yazılan veriler okunarak verilerin eksiksiz olduğu
görülmüştür. Bir sonraki aşamada kategoriler oluşturulmuştur. Kategorilerin oluşturulmasında ağırlıklı olarak görüşme
soruları ön planda tutulmuştur. Örneğin görüşme soruları içerisinde yer alan “Çocuğunuzun tanısı konulmadan önce
ne tür zorluklarla karşılaştınız?” sorusuna verilen cevaplar için “Tanı öncesi zorluklar” kategorisi oluşturulmuştur. Bu
şekilde toplam 6 kod elde edilmiştir. Kategoriler ve kodlar oluşturulduktan sonra temalar oluşturulmuştur. Araştırmada
görüşme soruları için uzman görüşü alınarak geçerlik çalışması elde edilmiştir. Ayrıca çalışmada birinci araştırmacı
ve ikinci araştırmacının bağımsız olarak anlamlı benzerlikleri olan yanıtları aynı temalar altına işlemesiyle güvenirlik
çalışması gerçekleştirilmiştir. İki araştırmacı arası güvenilirliğin %100 olduğu belirlenmiştir.
Çalışmaya katılan annelere; çocuğunun tanısı konulmadan önce ve sonra, ev yaşamında ve geçiş dönemlerinde
ne gibi zorluklar yaşadıkları sorulmuştur. Katılımcılar özel gereksinimli çocuklarının ev ortamında kardeşi ile
okul ortamında da arkadaşları ile yaşadığı problemler, uygun fiziksel çevre düzenlemelerinin olmamasından
kaynaklanan problemler ve ilgisiz öğretmen tutumları sebebiyle eğitimde yaşanan olumsuzluklar gibi sorunların
yanı sıra en büyük problemi de tanı sürecinde bilgilendirilme konusunda yaşadıklarını belirtmişlerdir.
Sonuç olarak özel gereksinimli bireye sahip ailelerin tanı konulduktan sonraki bilgilendirme sürecinde ciddi
sorunlar yaşadıkları görülmüştür. Bu sorunların ortadan kaldırılması için doktorların gerekli tıbbi bilgilendirmeyi
yapması ve erken özel eğitim hizmetlerinin devreye sokulması gerekliliği sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler: aile, ailelerin yaşadığı zorluklar, özel gereksinimli birey, yarı-yapılandırılmış görüşme
Sunum: Sözlü
457