3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Okul Tükenmişliği ve Akademik Başarı: Bir Yapısal Eşitlik Modeli Çalışması
Zekeriya Çam
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bölümü,
Eğitim Psikolojisi Ana Bilim Dalı, Ankara
Amaç: 1970’lerin ortalarında klinik psikolog olan Freudenberger tarafından ortaya atılan tükenmişlik
kavramı, önceleri mesleki tükenmişlik olarak ele alınmıştır. Son yıllarda ise bu kavram, okul ortamı ve
öğrenciler bağlamında da ele alınarak incelenmektedir. Mesleki anlamda tükenmişlik kavramı, uzun süreli
duygusal tükenme, fiziksel yorgunluk ve yapılan işe katılmama ve bu un sonunda da düşük kişisel başarı hissi
yaşama durumu olarak tanımlanmaktadır. Benzer şekilde okul tükenmişliği, öğrencinin okuldaki işlerden ya
da taleplerden tükenmesi, okula yönelik umursamaz tutumlar geliştirmesi ve bunun sonucunda başarısızlık ya
da yetersizlik duygusu yaşaması şeklinde tanımlanmaktadır. Okul tükenmişliği birçok psiko-sosyal değişken ile
de ilişkili bir kavramdır. Özellikle sosyal destek, stres, okula bağlılık ve mükemmeliyetçilik gibi psiko-sosyal
öğeler okul tükenmişliği ile güçlü ilişkiler sunmaktadır. Bununla beraber okul tükenmişliği öğrencilerde okula
bağlılığın ve okula katılımın azalmasına ve bunun sonucunda da akademik başarıda düşüşe yol açabilmektedir.
Bu durum ise özellikle okulu terk etme riskine yol açmaktadır. Bu araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinde
okul tükenmişliği ile akademik başarı arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modellemesi ile incelenmesidir.
Yöntem: Araştırma grubu Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nde öğrenim görmekte olan
öğrencilerden oluşmaktadır. Araştırma kapsamında katılımcılara Maslach Tükenmişlik Ölçeği Öğrenci Formu
(MTE-ÖF) uygulanmış, akademik başarı puanları ise genel not ortalamaları olarak katılımcıların öz-bildirimine
dayalı olarak belirlenmiştir. MTE-ÖF 13 madde; tükenme, duyarsızlaşma ve yetkinlik boyutlarından oluşan bir
ölçme aracıdır. Araştırmanın veri analizi süreci halen devam ettiğinden hali hazırda 287 öğrenciden elde edilen
veriler üzerinde ön analizler gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde Pearson Momentler Çarpım Korelasyon
Katsayısı, İki Aşamalı Kümeleme Analizi, MANOVA ve yol analizinden yararlanılmıştır.
Bulgular: Ön analizlerden elde edilen bulgular, Tükenme ile Duyarsızlaşma boyutu arasında β=.68;
Tükenme ile Yetkinlik arasında β=-.33 ve Yetkinlik ile akademik başarı arasında ise β=.32 şeklinde bir yol
katsayısı olduğunu göstermiştir. Test edilen bu model için hesaplanan model uyum indeksleri ise X2/Sd=1,52
(X2=4,56; Sd=3), RMSEA=.043; NFI=.98; NNFI=.99; CFI=.99; IFI=.99; GFI=.99 ve AGFI=.97 şeklindedir. Elde
edilen model uyum indekslerinin mükemmele yakın değerler ürettiği ve değişkenler arasındaki yol katsayılarının
orta ve yüksek olduğu görülmüştür. Katılımcıların akademik başarı puanları iki aşamalı kümeleme analizine
tabi tutulmuş ve puanların üç kümede toplandığı görülmüştür. Bu kümeler ise düşük, orta ve yüksek akademik
başarı puanları olarak belirlenmiştir. Bu işlemin ardından her bir küme açısından tükenmişlik ölçeği puanlarının
nasıl bir farklılık gösterdiği MANOVA testi ile belirlenmiş ve düşük akademik başarıya sahip öğrencilerin okul
tükenmişlik düzeylerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Gruplar arasında gözlenen puan farklılıklarını belirlemek
için Bonferonni testi uygulanmış ve akademik başarı açısından gruplar arası farklılıklar ortaya konulmuştur.
Sonuç: Elde edilen bulgulara göre okul tükenmişliğinin akademik başarının güçlü bir yordayıcısı olduğu
görülmüştür. Bununla beraber okul tükenmişliği ve akademik başarı arasındaki ilişkide tükenmişlik kavramının
kuramsal yapısı ile örtüşen bulgular elde edilmiştir. Alanyazında tükenmişlik kavramının ana öğesi olarak
duygusal tükenme boyutu vurgulanmaktadır. Duyarsızlaşma ve kişisel başarısızlık ya da yetkinlik ise duygusal
tükenme ile başaçıkma sürecinde ortaya çıkan durumlar olarak belirtilmektedir. Bu araştırmada da tükenme,
hem duyarsızlaşmayı hem de yetkinlik boyutunu anlamlı bir şekilde yordamıştır. Bununla beraber yetkinlik
boyutu da akademik başarıyı anlamlı bir şekilde yordamıştır. Elde edilen bu bulgular alanyazındaki kuramsal
yapı ile örtüşmektedir. Araştırmanın bulguları ilgili alanyazın ışığında tartışılmıştır. Bununla beraber çalışma
kapsamında Eğitim Psikolojisi ile Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık alanı açısından uygulamaya dönük
öneriler de sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Akademik Başarı, Okul Tükenmişliği, Yol Analizi
Sunum: Sözlü
509