3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Hip Hop Alt-Kültüründe Eğitim, Okul, Sınıf ve Öğretmen Yaklaşımlarının
Göstergebilimsel Analizi: Sokağın Sesine Kulak Vermek
Köksal Banoğlu
Marmara Üniversitesi (Doktora Öğrencisi), Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü, İstanbul; Ghent Üniversitesi,
Eğitim Bilimleri Bölümü, Ghent
Amaç
Bu araştırmanın amacı, müzik, şarkı sözü (i.e. lyrics), dans, giyim tarzı ve sokak etkinlikleri (e.g. freestyle,
graffiti) bileşenleriyle ana akım kültürel dinamiklerden farklılaşan hip hop alt-kültürünün, “eğitim”, “okul”, “sınıf ”
ve “öğretmen” kavramlarına yaklaşımını Türkiye’de müzik yapan hip hop grup ve sanatçılarının şarkı sözleri
özelinde dilbilimsel ve göstergebilimsel saiklerle ortaya koymaktır. Bu amaca yönelik olarak iki alt-probleme
cevap aranmıştır:
1. Hip hop şarkı sözlerinde eğitim, okul, sınıf ve öğretmen kavramları biçimsel (dilbilimsel) açıdan hangi
anlam katmanlarında (düz anlam-yan anlam) hangi dilsel araçlara başvurularak (argo, ironi, mecazmetonimi-sinekdoş)
kullanılmaktadır?
2. Hip hop şarkı sözlerinde eğitim, okul, sınıf ve öğretmen kavramları içerik açısından hangi göstergegösterilen
bağlamlarını, alt anlam önermelerini ve toplumsal mitleri içermektedir?
Mevcut literatürün taraması sonucunda Türkiye’de hip hop alt-kültürünün eğitim, eğitim örgütleri ve
öğretmenlere yaklaşımını inceleyen başka bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle araştırma sonuçlarının
eğitim bilimleri alanına naçizane bir katkı sağlaması beklenmektedir.
Yöntem
Analiz yöntemi olarak dilbilimsel ve göstergebilimsel metin çözümlemesinden yararlanılmış olup,
araştırmanın kültürel analiz birimi olarak hip hop şarkı sözleri incelenmiştir. Araştırmanın çalışma evrenini
2006-2014 yılları arasında yayınlanan yasal albümlerde yer alan 742 hip hop parçası oluşturmaktadır. Söz
konusu çalışma evreni anahtar kelimeler aracılığıyla betimsel ön-analize tabi tutulmuş ardından söz sanatlarının
belirlenmesi amacıyla eksenli kodlama tekniğiyle argo, ironi, mecaz-metonimi-sinekdoş temaları altında içerik
analiziyle taranmıştır. Ön analizler sonucunda içeriğinde eğitim, okul, sınıf ve öğretmen kavramlarına yalın ya
da metaforik anlamda yer veren 61 hip hop parçası göstergebilimsel metin çözümlemesine dahil edilmiştir. Şarkı
sözlerine ulaşmak için veri kaynağı olarak albüm kapakları, sosyal medya araçlarında paylaşılan klipler ve hip
hop forumları kullanılmıştır. Metin analizleri NVivo 9 programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Bulgular
Betimsel ön-analiz bulguları taranan 742 hip hop şarkı sözünden 61’inde eğitim, okul, sınıf ve öğretmen
kavramlarına doğrudan ya da dolaylı olarak 313 anlam biriminde (i.e. nodes) ve 353 kez (i.e. references)
başvurulduğu tespit edilmiştir. İçerik analizi sonucunda şu bulgulara ulaşılmıştır:
- Argo kelimelerin azarlanmak, hemcinsi veya karşı cinsi aşağılamak ve uyuşturucu maddeleri ifade etmek
için 8 kez kullanıldığı görülmüştür. - İroniye okula gitmeyi küçümsemek ve olması gerekenle mevcut
durum arasındaki tezatlığa dikkat çekmek için 2 kez başvurulmuştur.- Mecaz-metonimi-sinekdoş
anlatım sanatlarına okula karşı yabancılaşma, öğrenciler arası eşitsizlik, okuldan atılmak gibi farklı
dolayımlarla 19 kez başvurulmuştur.
Göstergebilimsel metin çözümlemeleri 103 gösterge-gösterilen bağlamı belirlenmiş, bu bağlamların ışığında
3 alt-anlam önermesi temalaştırılmış ve hip hop şarkı sözlerinde işlenen iki toplumsal mit ortaya konmuştur.
Tespit edilen 103 gösterge-gösterilen bağlamı içerisinde eğitim ortamı ve unsurlarıyla gençler arasındaki bağda
en çok mağduriyet, masumiyet, akademik başarısızlık, çaresizlik, zorbalık, kaçış ve isyan gösterilenleri öne
çıkmaktadır. Şarkı sözlerinde bu gösterilenlere işaret eden ve eğitim ortamı ve unsurlarıyla ilişkilendirilen temel
göstergeler dayak, hakaret, tehdit, maddi olanaksızlık, aileye öfke ve cinsel uyanıştır.
159