3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Avrupa Ülkeleri ve Türkiye’de Okul ve Öğretmen Özerkliğinin Karşılaştırılması
Fazilet Özge Maviş 1 , Levent Yazıcı 2 , Ramazan Maviş 3
1 Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı Tokat
2 İl Milli eğitim Müdürlüğü Tokat
3 Tokat Karşıyaka Ortaokulu Tokat
Amaç: Eğitim sistemi içerisinde okulun ve öğretmenin belli ölçülerde özerkliğe sahip olması öğret
Bulgular: Hem Avrupa ülkelerinde hem Türkiye’de okul ve öğretmenlerin zorunlu asgari programı değiştirme
gibi eğitim sisteminin yapısal bütünlüğünü içine alan karar verme süreçlerinde özgürce hareket edemedikleri
görülmüştür. Ancak Yunanistan, İrlanda, Slovenya, Çek Cumhuriyeti, Estonya ve Finlandiya gibi bazı ülkelerde
zorunlu asgari program merkezi olarak belirlenmesine rağmen okullar ve öğretmenler program içeriklerini hazırlama,
seçmeli dersleri belirleme ve ihtiyaçlar doğrultusunda programı şekillendirme gibi konularda özerktirler. Yöntem
kullanımı bakımında Avrupa Ülkelerinin birçoğunun öğretmene geniş özerklikler tanıdığı, hatta İtalya gibi bazı
ülkelerde öğretmenlerin kendi öğretim yöntemini seçme özgürlüğünün Anayasa tarafından garanti altına alındığı
görülmektedir. Fransa ve Birleşik Krallık gibi ülkelerde ise öğretmenler kendi öğretim yöntemlerini uygulamakta,
ancak denetimciler tarafından takip edilmektedirler. Türkiye’de öğretmenlerin uygulayacakları alternatif öğretim
yöntemlerinin öğretim programlarında ayrıntılı bir şekilde verildiği görülmektedir. Ders kitabı seçimi konusunda
Avrupa Ülkelerinin büyük çoğunluğunda okulların kendi ders kitaplarını seçebildikleri tespit edilmiştir. Bazı
ülkelerde ise öğretmenler kitapların bir kısmını seçebilirken bir kısmı merkezi olarak belirlenmektedir. Türkiye’de
eğitim kurumlarında kullanılacak olan ders kitapları Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanmaktadır. Avrupa
Ülkelerinin birçoğunda öğretmenler öğrencilerin nasıl gruplandırılacakları konusunda özerktirler. Türkiye’de
ise öğrencilerin öğretim görecekleri sınıflar seviyelerine göre belirlenmiştir ve gruplar sınıf seviyelerine göre
şubelere ayrılmıştır. Öğrencinin sınıf şubesini değiştirmek istemesi durumunda inisiyatif okul müdürüne aittir.
Avrupa Ülkelerinin büyük çoğunluğunda öğretmenler, öğrencilerinin değerlendirmelerinden sorumludur. Ancak
Almanya, İspanya, Fransa ve Letonya’da bu özerklik sınırlandırılmıştır. Danimarka, Lüksemburg, Birleşik Krallık
ve Lihtenştayn’da bu konuda özerklik bulunmamaktadır. Birçok Avrupa Ülkesinde öğretmenler, ya tek başlarına
veya okul müdürleriyle beraber değerlendirme kriterlerini belirlemektedirler. Türkiye’de de öğretmenlere
değerlendirme konusunda özerklik tanınmaktadır.Sene tekrarı konusunda Letonya, Lüksemburg, Norveç ve
Lihtenştayn’da okullar sorumlu olmamaktadır. Norveç’te zorunlu eğitim boyunca öğrenciler otomatik olarak bir
sonraki seneye geçerler. Diğer ülkelerde bu karar okulun takdirine bırakılmıştır. İrlanda, Fransa, Lüksemburg ve
Birleşik Krallık (İskoçya)’da öğrencinin sınıf tekrarı konusunda velilere danışılır. Danimarka ve Lihtenştayn’da
velilerin onayı alınır. Türkiye’de ilkokul seviyesinde öğrencilerin sınıf tekrarı yapmamaları esastır. Ancak istenilen
yeterlik düzeyine ulaşamamış ilkokul öğrencilerine, velinin yazılı talebi üzerine, okul müdürü ve ilgili sınıf
öğretmeninin kararıyla ilkokul öğrenimi süresinde bir defaya mahsus olmak üzere sınıf tekrarı yaptırılabilir.
Ortaokullarda ise eğitim ve öğretim yılında özürsüz 20 gün devamsızlık yapanlar ile bir üst sınıfı başarmada
güçlüklerle karşılaşabilecek öğrencilerin sınıf geçmesi veya sınıf tekrarına şube öğretmenler kurulunda karar verilir.
Ortaöğretim öğrencilerinin yıl sonu başarı puanları sınıf tekrarı yapmalarını gerektirdiğinde sınıf tekrarı yaptırılır.
Sonuç: Avrupa ülkelerinde ve Türkiye’de ne okullar ne öğretmenler zorunlu asgari programı değiştirme gibi eğitim
sisteminin yapısal bütünlüğünü içine alan karar verme süreçlerinde özgürce hareket edememektedir. Bunun
nedenlerinden biri ve belki de en önemlisi eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması olarak görülebilir. Öyle ki ülkenin
her köşesindeki birey diğer bireylerle aynı eğitimi alma hakkına sahip olmalıdır. Bu sebeple programların merkezi
olarak yapılandırıldığı söylenebilir. Eğitimsel aktivitelerde okul özerkliği ve okul müdürü tarafından desteklenen
öğretmen özerkliği Avrupa ülkelerinde büyük bir yer tutmaktadır. Okullar seçmeli derslerle ilgili veya sınıf
tekrarı ile ilgili kararlarda sınırlı özerkliğe sahipken öğretim metotları, kitapların seçimi ve öğrencileri gruplama
konusunda geniş özerkliğe sahiptir. Ancak Türkiye’de öğretmenlerin kitap seçimi konusunda tamamen merkeze
bağlı oldukları görülmektedir. Özellikle son yıllarda öğretmenlerin öğretimsel faaliyetlerini yürütebilmek için ek
kaynak kullanımına dahi izin verilmemektedir. Ders kitapları her ne kadar iyi hazırlanmış olsa da öğretmenin
öğrencilerinin ilgi, istek ve becerileri doğrultusunda ihtiyaçlarını karşılayabileceğini düşündüğü kitapları ek kaynak
olarak kullanmasında bir sakınca olacağı düşünülmemektedir. Öğretmenlerin öğrencileri değerlendirmeleri
konusunda birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi Türkiye’de de öğretmene özerklik tanındığı görülmektedir.
Öğretmenin bu konuda özerk olması öğrencilerini tanımak ve eksikliklerini gidermek açısından faydalı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Avrupa ülkeleri, okul özerkliği, öğretmen özerkliği, Türkiye
Sunum: Sözlü
65