3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Bilimin Doğasına Yönelik
Görüşlerinin Gelişimlerinin İncelenmesi
Ahmet Taşdere 1 , Tuncay Özsevgeç 2
1 Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı, Uşak
2 Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı, Trabzon
Bu çalışmanın amacı, fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimin doğasına yönelik görüşlerinin, öğretmen
yetiştirme programı süresince ne düzeyde gelişim gösterdiğini incelemektir. Uşak Üniversitesi Fen Bilgisi
Öğretmenliği bölümünde öğrenim gören altı öğretmen adayıyla yürütülen çalışmada, gelişim süreçlerinin
incelenmesi için üçüncü sınıftan itibaren her yarıyıl sonunda uygulanan veri toplama araçlarından elde edilen
veriler analiz edilmiştir. Veri toplama sürecinin üçüncü sınıftan itibaren başlatılmasının sebebi, öğretmen
yetiştirme programlarında bilimin doğası içeriğini doğrudan ve dolaylı olarak yansıtan derslerin, bu dönemden
itibaren başlıyor olmasıdır. Araştırma nitel araştırma metodolojisi kapsamında özel durum çalışması(case
study) olarak tasarlanmıştır. Veri toplama araçları olarak Lederman, Abd-El-Khalick, Bell ve Schwartz (2002),
tarafından geliştirilmiş ve Türkçeye çevirisi Doğan Bora (2005) tarafından yapılmış olan Bilimin Doğası
Hakkında Görüşler(BDHG) anketi kullanılmıştır. Ayrıca bu anketten elde edilen verileri daha derinlikli ve
ayrıntılı olarak ortaya koymak amacıyla öğretmen adaylarıyla yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır.
BDHG anketi, bilimsel bilginin değişebilir doğası, bilimsel bilginin sosyal ve kültürel yapısı, bilimsel teoriler ve
kanunlar, gözlemler ve çıkarımlar, deney ve gözlemlerden elde edilen veriler, bilimsel bilginin yaratıcı doğası,
öznellik (sübjektiflik) gibi bilimin doğası özellikleri hakkında düşünceleri ortaya çıkarmayı amaçlayan açık uçlu
sorulardan oluşmaktadır. Elde edilen bulgulara göre, ilk uygulamalarda öğretmen adaylarının bilimsel bilgiye
yönelik birçok kavram yanılgısına sahip oldukları ortaya çıkmıştır. Buna göre öğretmen adayları, hipotezlerin
teorilere teorilerinde kanunlara dönüşeceğini belirterek bu bilimsel bilgi türleri arasında bir hiyerarşiye vurgu
yapmışlardır. Bilimsel bilginin değişebilirliğini, teorilerin kanuna dönüşmesi şeklinde anlamlandıran öğretmen
adayları kanunların ise kesin ve değişemez bilgiler olduğunu vurgulamışlardır. Ayrıca bilimsel bilgilerin herkes
tarafından kabul edilebilir olması için bilim insanlarının tarafsız(objektif) olması gerektiğini ve böylece ortaya
konan bilimsel faaliyetlerin üretildiği kültür ve sosyal yapıdan etkilenmeyen evrensel bir özelliğe sahip olması
gerektiğini belirtmişlerdir. Bir başka kavram yanılgısında ise öğretmen adayları bilimsel bilgi elde etmede
tek metodun deney olduğunu ve deney dışında bilgiye ulaşma yollarının olamayacağını belirtmişlerdir. İlk
uygulamada ortaya çıkan bu kavram yanılgılarının ikinci ve üçüncü uygulamada büyük oranda giderildiği ancak
kısmen de olsa bazı yanılgıların giderilemediği ve değişime dirençli olduğu gözlenmiştir. Bazı öğretmen adayları,
bilimsel teori ve kanunların farklı bilgi türleri olduğunu benimsemekle beraber kanunların teorilerden daha
yüksek statüde ve güvenilir bilgi olarak gördükleri tespit edilmiştir. Ayrıca bilimsel bilgiye ulaşmada deneyle
birlikte gözleminde kullanılabileceğini belirtmişlerdir. Ancak bazı öğretmen adayları gözlemin deneysel sürecin
bir parçası olduğunu ve deney olmadan bilimsel bilginin üretilemeyeceğine vurgu yapmışlardır. Elde edilen
bu bulgular dikkate alındığında, bilimin doğasına yönelik bazı kavram yanılgılarının değişime dirençli olduğu
sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlara göre, fen bilgisi öğretmen yetiştirme programındaki bilimin doğası içeriğini
kapsayan derslerin ilgili içeriği kavratmada ne düzeyde etkili olduğu ve öğretmen adaylarının görüşlerindeki
değişimi nasıl etkilediği tartışmaya açılmıştır. Özellikle bilimin doğası ve bilim tarihi dersiyle birlikte diğer
derslerinde bilimin doğası perspektifi dikkate alınarak ve bilimin doğası özellikleri entegre edilerek içeriklerinin
düzenlenmesi önerilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Bilimin Doğası, Fen Bilgisi Öğretmen Adayları, Öğretmen Yetiştirme Programı
Sunum: Sözlü
241