3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Türkiye’de Okulların Öğretim Kültürü Tipolojilerindeki Değişimin İncelenmesi
Kamil Yıldırım, Coşkun Erdağ
Aksaray Üniversitesi
Problem Durumu: Okul sistemleri paydaşlarının değer ve tercihlerini yansıtırlar. Bu değer ve tercihler
zaman içinde değişime uğrayabilirler. Okul sistemleri bu değişimleri izlemek ve gerekli uyumlaştırma girişimleri
yapmak durumundadırlar.
Örgüt kültürü, çalışanların davranışlarını etkileme potansiyeline sahiptir. Okul kültürünün temel
boyutlarından birini öğretim kültürü oluşturmaktadır. Öğretim ile ilişkili değer, inanç ve uygulamalar bir
okuldaki öğretim kültürünün betimlenmesinde kullanılmakta ve okulun öne çıkan öğretim kültürü tipi hakkında
fikir verebilmektedir. Okul yöneticileri, girişimlerini planlarken ve uygularken okulun kültürel analizine de
ihtiyaç duyarlar. Okulun öğretim kültürünün geleneksel veya yenilikçi tipolojisi okul yönetimlerinin ve eğitim
yöneticilerinin farkında olmaları gereken bir olgudur. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de okulların öğretim kültürü
tipolojisindeki değişimi 2003-2013 yıllarını karşılaştırarak betimlemektir.
Yöntem: Bu çalışma, tarama deseninde ikincil bir analiz çalışmasıdır. Araştırma verileri, PİSA 2003 ve 2012
veri setlerinden elde edilmiştir. Çalışmada öğretim kültürü hedef, yöntem ve içerik olmak üzere üç boyut altında
toplam altı değişken (örn. Öğretmenler yeni yöntem ve öğretim uygulamalarını denerler) olarak tanımlanmıştır.
Değişkenler likert tipi dörtlü ölçek (1: Kesinlikle katılıyorum-4:Kesinlikle katılmıyorum) ile puanlanmıştır. Her
bir değişkenin her okulda farklı düzeylerde temsiliyetinin olabileceği temel varsayımından hareketle değişken
kombinasyonları üretilmiştir. Her bir kombinasyon bir indeks olarak hesaplanmış ve böylece sekiz farklı “öğretim
kültürü tipi” elde edilmiştir. Okullar arasındaki farklılaşmayı en iyi temsil edecek uç tipoljiler kullanılarak
okullar arası ve yıllar arası (2003-2012) iki farklı karşılaştırma yapılmıştır. Bu kapsamda, PİSA 2003 veri setinde
toplam 159, PİSA 2012 veri setinde ise toplam 170 okul müdürünün görüşleri incelenmiştir. Verilerin analizinde
betimleyici analiz tekniklerinden ortalama, standart sapma ve yüzde değerleri kullanılmıştır.
Bulgular: 2003 yılında okul müdürlerinin % 86.8’i bilindik yöntem ve uygulamalara bağlı bir öğretim
yapıldığını bildirirken %82,4’ü yeni yöntem ve uygulamaların denendiğini söylemektedirler. Yüksek standartlar
saptayıp bu standartlara ulaşma ile standartları öğrenci seviyesine uygun hale getirme arasında okul müdürlerinin
büyük çoğunluğu (%87) ikincisinden yana görüş bildirmektedirler. Öğrencilere bilgi ve beceri kazandırmaya
karşılık onların sosyal-duyuşsal yönünün önemsenmesi konusunda okul müdürlerinin sosyal-duyuşsal yönün
önemsendiğini daha ağırlıklı olarak bildirdikleri görülmektedir.
2012 yılında, 2003 yılına benzer bir dağılım sergilenirken önemli farklılık geleneksel öğretim uygulamalarının
devam ettirilmesi konusunda görülmektedir. Okul müdürlerinin % 41.2’si geleneksel öğretimin devam ettiğini
bildirirken % 58.8’i devam etmediği yönünde görüş belirtmişlerdir.
Sonuç: Türkiye’de okullar öğretim kültürü olarak iki temel alt gruba ayrılmaktadır. Bu gruplar yenilikçi
(gelişimci) ve gelenekçi (statükocu) olarak adlandırılabilir. Hem yenilikçi hem gelenekçi gruplar kendi içinde
yine iki gruba ayrılmaktadır. Bu ara gruplar, yüksek hedeflere ilişkin standartlar belirleyerek bu standartlara
ulaşmaya çalışanlar ile mevcut öğrenci seviyesine göre standartlar belirleyenler olarak ayrılabilir.
Öğretim kültürü, akademik başarıya karşın öğrenciye odaklılık, bilgi ve beceriye odaklılığa karşılık sosyal
ve duyuşsal becerilere odaklılık temel bileşenlerine göre tanımlanmıştır. Okul müdürlerinin görüşlerine dayalı
olarak Türkiye’de ortaokul ve liselerde betimlenen öğretim kültürü özetle öğrenci başarısına odaklı olmakla
birlikte, onların sosyal ve duyuşsal yönlerinin de önemsendiği, yenilikçi öğretim uygulamalarına eğilimli fakat
geleneksel öğretimin ağırlığını sürdürdüğü bir öğretim kültüründen söz edilebilir.
Türkiye’de 2003 ve 2012 yıllarında öğretim kültüründe önemli bir değişim gözlenmemiştir.
Anahtar Kelimeler: Öğretim kültürü, değişim, okul müdürü, ikincil analiz
Sunum: Sözlü
158