3_ bildiri özetleri BASKI

24. Ulusal Eğim Bilimleri Kongresi / 16-18 Nisan 2015 / Niğde
Dışlanma ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişkide Psikolojik Sağlamlığın Aracı Rolü
Erdinç Duru 1 , Gökmen Arslan 2 , Murat Balkıs 1
1 Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık A.B.D, Denizli
2 Süleyman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık A.B.D, Isparta
Amaç
Benlik saygısı, en genel anlamıyla bireyin kendisine ilişkin olumlu ya da olumsuz değerlendirmeleri olarak
kavramsallaştırılabilir. Ayrıca, benlik saygısı sağlıklı bir kişiliğin, uyumun ve ruh sağlığının önemli ölçütlerinden
biri olarak değerlendirilebilir. Bu noktada kuşkusuz, bireyin benlik saygısı düzeyine etki eden pek çok içsel ve
çevresel değişkenden sözedilebilir. Bu değişkenlerden bazıları benlik saygısını korur ya da artırırken, bazıları ise
azaltabilir. Bireyin içinde bulunduğu grup, çevre ve toplumdan dışlanması da, benlik saygısını olumsuz etkileyen
değişkenlerden birisidir. Dolayısıyla duygusal ve sosyal gereksinimlerini yeterince ve doyurucu bir şekilde
karşılamamış bir bireyin, benlik saygısı düzeyinin de düşük olması beklenebilir. Bu durumda dışlanma, benlik
saygısı açısından bir risk faktörü olarak değerlendirilebilir.
Dışlanma bireyin bir çevreye, gruba ya da topluma kabul edilmemesi, soyutlanması ve reddedilmesi
durumu olarak kavramsallaştırılabilir. Kuşkusuz bu durum, bireyin öznel deneyimleri ve algılamalarıyla
doğrudan ilişkilidir. Alan yazınında dışlanma ve reddedilmenin, bir tür aidiyet yoksunluğu formu olarak
düşünülebileceği vurgulanmaktadır. Bu nedenle dışlanma, aidiyetin olumlu bir formu olarak bireyin çevre, grup
ve toplum tarafından kabul edilmesinin aksine, aidiyet duygusunun eksikliği ya da yokluğunun bir bileşeni
olarak değerlendirilebilir. Ergenlik döneminde akran reddi, bir dışlanma formudur. Genç yetişkinlik döneminde
de, sosyal redde bir dışlanma formu olarak bakılabilir. Dolayısıyla, insanın sosyal bir varlık olduğu ve duygusalsosyal
gereksinimlerini büyük ölçüde kişilerarası ilişkilerde doyurduğu dikkate alındığında, bireyin kendini
çevreden dışlanmış, reddedilmiş ya da izole edilmiş olarak algılamasının benlik saygısı üzerine olumsuz etkisi
olacağı beklenebilir.
Dışlanma ve benlik saygısı arasındaki olumsuz ilişkinin aksine, benlik saygısını artırıcı ya da olumsuz
yaşantılardan benliği koruyucu olabilecek bir değişken, psikolojik sağlamlıktır. Psikolojik sağlamlık,
bireyin olumsuz yaşantılar sonrasında kendini toparlayabilme kapasitesi ve başa çıkabilme becerisi olarak
tanımlanmaktadır. Birey hayatının pek çok noktasında birçok olumsuz yaşantı ile karşı karşıya kalabilir. Bu
zorlanmalar karşısında bireyin duruma uyum sağlayabilmesi, onun psikolojik iyi oluşu açısından önemlidir.
Bireyin sahip olduğu başa çıkma potansiyeli, stres kaynakları karşısında onu daha güçlü kılar. Bu nedenle
psikolojik sağlamlık düzeyi yüksek bireylerin, yüksek benlik saygısı düzeyine de sahip olmaları beklenebilir.
Dolayısıyla, “dışlanmanın benlik saygısı üzerine doğrudan etkisini azaltmada, psikolojik sağlamlığın rolü nedir?”
sorusu anlamlı görünmektedir. Bu soruya verilecek yanıt, benlik saygısını artırma amaçla yapılandırılan psikoeğitim
programları için temel teşkil edebilir.
Yöntem-Gereçler
Araştırmaya yaşları 20 ile 44 arasında değişen 403 yetişkin katılmıştır. Cinsiyet açısından % 69.6’sı (284)
kadın, % 29.2’si (119) erkek katılımcılardan oluşmaktadır. Katılımcıların yaş ortalaması 23.35’tir (Ss=4.73).
Araştırma kapsamında katılımcılara Kişisel Bilgi Formu, Benlik Saygısı Ölçeği, Genel Aidiyet Dışlanma alt
Ölçeği ve Yetişkin Psikolojik Sağlamlık Ölçeği veri toplama araçları olarak uygulanmıştır. Verilerin analizinde
yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Yapılan analizler SPSS 22 ve AMOS 22 programları aracılığıyla,05 anlamlılık
düzeyiyle test edilmiştir.
Bulgular
Yapısal eşitlik modeline ilişkin analize geçmeden önce, değişkenler arasındaki ilişkiyi görmek için Pearson
korelasyon değerlerine bakılmıştır. Korelasyon sonuçları, dışlanmanın psikolojik sağlamlık) ve benlik saygısı
ile negatif yönde ve anlamlı düzeyde bir ilişkiye sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca psikolojik sağlamlık ile
benlik saygısı arasında pozitif yönde ve anlamlı düzeyde bir ilişki olduğu görülmüştür. Değişkenler arasındaki
doğrudan ve dolaylı etkiler, yapısal eşitlilik modeli (YEM) aracılığı ile sınanmıştır. Analiz sonuçları modelin iyi
düzeyde uyum değerleri ürettiğini göstermiştir [χ2= 100.529, sd=47, χ2/sd =2.14, GFI=.96, NFI=.97, CFI=.99,
IFI=.99, RFI=.97, SRMR=.033, RMSEA=.053]. Yapısal modele ilişkin standardize edilmiş regresyon katsayıları,
475